|
Mislim da je potrebna jedna tema o vrhunskim dostignućima ljudi s drugih kontinenata, eurocentričnost pretpostavlja rasizam.
MAJE
Majanske piramide su tako akustične da se šapat čuje 170 m nadaleko. U piramidi El Tajin u Meksiku postoji 365 niša, svaku od njih Sunce obasja samo jednom u godini. Piramida Kukulcana u Chichen Itzau predstavlja svojevrstan astronomski sat koji obilježava dolazak zimskih i ljetnih solsticija te proljetnih i jesenskih ekvinocija. Kad u tim danima sunce padne na piramidu, dobiva se prikaz zmije koja se penje odnosno silazi niz njenu površinu načinjenu od 91 stube na svakoj od četiriju strana piramide. Zajedno s platformom na vrhu piramide, ova četiri stubišta predstavljaju 365 stuba, odnosno godišnji kalendar.
Ovo su glavni likovi majanske religije.
Ah Puc - bog smrti
Ahau Chamahez - jedan od bogova iscjeliteljstva
Ahmakiq - bog usjeva koji se bori s vjetrom koji ih pokušava uništiti
Akhustal - božica rađanja
Bacabi - četvorica bogova-braće u liku jaguara koja drže nebo, djeca Ixchel i Itzamna; svaki od braće vlada po godinu dana, nakon čega se vlast prenosi na drugog od braće, te ih se vezuje u strane svijeta i pripadajuće im boje
Chac - jukatanski bog kiše koji ima veoma dugačke noge, vezuje ga se uz stvaranje i život, njegov lik podijeljen je na četiri dijela od kojih svaki predstavlja jednu stranu svijeta, poznat i kao Chac Mool, nakon španjolskih osvajanja povezuje ga se s kršćanskim svecima
Cit Bolon Tum - jedno od božanstava iscjeliteljstva
Cizin ili Kisin - bog smrti i potresa i vladar podzemnog svijeta, prikazuje se kao zlo božanstvo koje ruši drveće koje je zasadio kišni bog Chac, najčešće ga opisuju kao boga-kostur koji pleše i puši cigarete, oko vrata nosi ogrlicu od ljudskih očiju, nakon španjolskih osvajanja ovo su božanstvo počeli poistovjećivati s vragom u kršćanstvu
Ekahau - božanstvo trgovaca i putnika
Gucumatz - u Quiche Maja koji nastanjuju područje visoravni Gvatemale stvoriteljsko božanstvo koje se naziva i Pernatom zmijom, nalikuje toltečkom i astečkom Quetzalcoatlu
Hunab Ku - božanstvo koje je stvorilo Yucatan
Itzamna - Kućna iguana, sin jukatanskoga boga Hunab Kua, gospodar neba i kulture
Itzamna - vladar dana i noći, odnosno neba koji se vezuje i uz Sunčeva boga Kinich Ahaua te uz boga stvoritelja Hunab Kua; vezan je uz strane svijeta gdje je istok predstavljen crvenom, sjever bijelom, zapad crnom, a jug žutom bojom; ovo božanstvo poučilo je ljude pisanju i uporabi kalendara, a i zaštitnik je ljekarništva; njegova žena je Ixchel
Ix Chel ili Ixchel - Mjesečeva boginja u liku starice koja nosi haljinu od kostiju, a u ruci drži zmiju, njen muž je Itzamna i ona zapravo predstavlja blažu žensku stranu ovog božanstva; mjesečeve faze bile su bitne u životu Maja, znali su kako 149 mjesečevih mjeseci traje 4 400 dana što znači da je 29.5302 dana bila duljina mjesečeva mjeseca; ovi dokazi nađeni su u zapisima u Copanu, dok su neznatno drukčiji proračuni pronađeni u Palenqueu u kojem se računalo da mjesečev mjesec traje 29.5308 dana, suvremeni proračuni ustanovili su da je točna cifra 29,53059 dana; njen pomoćnik je nebeska zmija koja u svom trbuhu nosi vodu ili se prikazuje s vrčem vode u ruci; istrese li vrč, poplave i kiše obruše se na Zemlju; pokroviteljica je ženskih zanata
Ah Kinchil - bog Sunca
Ixtab - božica samoubojstva koja se prikazuje s užetom zavezanim oko vrata; obzirom na ljudska žrtvovanja i žrtvovanja dragovoljaca logično je da su samoubojstva poticana i ohrabrivana, zato se vjerovalo da su samoubojice zajedno sa žrtvovanima i umrlima netom po rođenju jedine osobe koje će nakon smrti dospjeti u raj gdje će se okupiti pod rajskim stablom Yaxchelom; samoubojstva su stoga bila česta, svi koji umru prirodnom smrću idu u pakao
Kan-u-Uayeyab - božanstvo koje čuva gradove
Kinich Ahau - poznat i pod imenom Ah Xoc Kin, ovaj bog Sunca nalikuje leopardu, bio je zaštitnik grada Itzamala kojega je posjećivao prema legendi svakog dana u podne
Kinich Kakmo - bog Sunca
Kukulcan - bog vjetra prikazan u obliku pernate zmije, nazivaju ga i Bolon Tzacab, bog je preminulih plemenitaša, bog-stvoritelj i time pandan toltečkom Quetzalcoatlu i Gucumatzu u Quiche Maja
Nacon - bog rata
Tohil - božanstvo munja i gromova u Quiche Maja, Tolteci ga poznavali pod imenom Tlaloc
Tzultacaj ili Tzuultaq'ah - bog planina i dolina Kekchi Maja
Yum Cimil ili Ah Puch - božanstvo smrti u liku kostura, čuva pakao odnosno Mitnal u koji svi odlaze kad umru
Yum Kaax - božanstvo kukuruza, Gospodar šuma, Tolteci ga poznavali pod imenom Cinteotl
Yumil Kaxob - bog bilja i kukuruza uvijek prikazivan kao vrlo mlado božanstvo, sam nije imao osobitih moći jer je ovisio o kiši i poplavama pa traži utjehu od boga kiše skrivajući se od boga smrti
ASTECI
Astečko Carstvo bilo je podijeljeno na 38 pokrajina, više ekonomskih nego političkih cjelina.
Citlaltepec-Tlatelcoco: sjeveroistok središnje doline (Xaltocan, Zumpango itd.)
Petlacalco: jug doline (Tlahuac, Mixquic itd.), ti gradovi i sela bili su izravno povezani s glavnim ubiračem poreza petlacalcatom čiji su uredi bili u carskoj palači u Meksiku
Oxitipan: predstraža carstva na rijeci Panuco
Xiuhcoc: haukstečka pokrajina
Xilotepec: stari otomski kraj
Axocopan: druga otomska pokrajina (Izmiquilpan)
Hueypoxtla: još jedna otomska pokrajina (Actopan)
Atotonilco: regija Tula u kojoj se rabe jezici otomski i nahuatl
Xocotitlan: na visoravni Toluca, otomski i mazahua kraj
Quauhtitlan: pokrajina nahuatl, nekada izrazito važna
Quahuacan: brdovito i šumom bogato područje, na sjeveru današnjeg federalnog sektora (Cuajimalpa, Huixquilucan), prevladava otomsko stanovništvo
Acolhuacan (Otumba, Teotihuacan, Pachuca): nekadašnje područje Texcocoa
Atlan, pokrajina na sjeveroistoku s Xiuhocaocom
Tochpan (Tuxpan u današnjoj saveznoj državi Veracruzu)
Tlapacoyan: sjever današnje savezne države Pueble (Zacatlan, Huauchinango, Xochicuautla), govorno područje nahuatlanskih i totonake jezika
Atotonilco: u toj pokrajini nalazilo se veoma staro toltečko središte Tulancingo
Tlatlauhqzitepec: na granici današnjih saveznih država Pueble i Veracruza (Teziutlan)
Quauhtochco (Huatusco, današnji Veracruz)
Cuetlaxtlan: pokrajina na obali zaljeva
Tochtepec (Tuxtepec, današnja Oaxaca): bogata pokrajina na granici tropskog područja
Chalco: južno od jezera, stari grad koji je dugo bio u ratu s Meksikom
Quauhnahuac (Cuernavaca, današnji Morelos)
Huaxtepec (Oaxtepec): ova je pokrajina uz prethodno navedenu pokrivala područje današnje savezne države Morelosa, tropski kraj bogat pamukom, voćem i rijetkim eteričnim uljima
Tlalcozautitlan
Quiauhteopan: ova je pokrajina uz prethodno navedenu smještena na ozemlju današnje savezne države Guerrera, tamo se u Olinali razvila umjetnost lakiranja
Toluca: glavni grad današnje savezne države Meksika, na visoravni hladne klime živjeli su narodi Matlatzinca, Mazahua i Otomi
Ocuilan: južno od Toluce u planinskom i šumovitom području, govorno područje dijalekta matlalzinskoga jezika
Malinalco: važno vojno i vjersko središte, jedino mjesto u Americi gdje se još može vidjeti potpuno isklesan hram uključujući i kipove u živoj stijeni
Tlechco (Taxco)
Tepequacuilco: u današnjoj saveznoj državi Guerreru (Iguala)
Cihuatlan: pokrajina na granici s Michoacanom, proteže se obalom Tihog oceana do Acapulca
Tepeacac: granično područje između nahuatla, mikstečkog i chocho-popolocaa
Yoaltepec: mikstečko područje
Tlapan: pokrajina na granici između nepokorenog područja yopi i neovisnoga mikstečkog gospodarstva Tototepec
Tlachquiauco: u današnjoj saveznoj državi Oaxaci
Coayxtlahuacan: mikstečka pokrajina između gospodarstva Tototepec i vjerskog grada Mazateka, Teotitlana
Coyolapan: središte staroga zapotečkog područja, s Monte-Albanom, Oaxacom, Mitlom i Etlom
Xoconochco: na jugoistoku današnje savezne države Chiapasa (Sosonusco, Ayutla) u kraju majanskih jezika, na granici s Gvatemalom
Između pokrajina Tuxtepeca i Coyolapana s jedne strane i Xoxonochcoa s druge, astečki trgovci i vojnici odlazili su i vraćali se preko tjesnaca Tehuantepeca. Bilo kako bi se uredila vlast na granicama ili kako bi se zadržalo bilo važne bilo nemirne pokrajine izabrano je nekoliko strateški dobro smještenih lokaliteta gdje su bili smješteni garnizoni. To su bili Atlan i Tezapotitlan u Sierra de Puebli, Quauhnahuac (Cuernevaca) i Oaxtepec, Quauhtohco i Itzteyocan, Cueltaxtlan, Tuxtepec, Tepeacac (blizu nepokorene Tlaxcale). Postojao je astečki garnizon u Tutotepecu, pokrajina Tlapan, koji je nadzirao kraj yopi i nekoliko garnizona u Oaxaci, Coayxtlahuacanu i Zozolanu. U pokrajini Yoaltepecu astečke postrojbe koje su tamo bile smještene "jele su purane, srne, zečeve i kukuruz" koji su domoroci morali darivati caru. Pobune protiv Asteka izbijale su veoma često, npr. u Cuetlaxlanu su jednom prilikom stanovnici nezadovoljni što moraju plaćati porez zatvorili astečke ubirače poreza u kuću koju su potom zapalili.
Svakoj je pokrajini porez bio određen prema kapacitetima proizvodnje i prema mogućnostima koje su uvjetovale klima, flora i fauna. Skoro sve pokrajine morale su davati pamučne tkanine ili ixtle (vlakna agave), žitarice i zrnje uljarica. Tropskim krajevima je kao porez određen kakao i sirovi pamuk. Zlato u prahu i zlatom urešeni predmeti dolazili su iz Tuxtepeca, Xoconochoa i mikstečkih pokrajina, koža iz Tepequacuilcoa i Quiauhteopana, tirkiz s obale zaljeva iz Oaxace, perje papiga i perje quetzal iz Toplih Zemalja, kaučuk iz Tuxtepeca, košenil (vrsta kukca od kojeg se dobivala crvena boja) iz Oaxace, drvo za gradnju iz otimskih šuma. Među predmetima koje su poreznici ubirali ističu se lule, vaze od pečene gline, nakit, halucinogene gljive, tamjan, med, tinta, zubi krokodila i rogovi srndaća, žive ptice za vladarev zoološki vrt i žive zmije kojima su se te ptice hranile. Porez je prema podacima iz sačuvanih isprava Matricula de Tributos i Codex Mendoza svake godine donosio više od dva milijuna komada pamučnih proizvoda, 179 200 komada od platna agavinih vlakana, 136 000 suknji i bluza, 561 ceremonijalni pernati kostim. Budući da nije bilo novca, računalo se u broju komada (quachtli) i višekratnicima tog broja. Isporuka od 20 jedinica bila je standard i smatralo se da jedna osoba može godinu dana živjeti od nje.
Pokrajina Toluca je, primjerice, dva puta godišnje morala predati 400 isporuka pamučnih proizvoda, 400 isporuka urešenih ixtle ogrtača, 1 200 isporuka bijele ixtle tkanine, jednom godišnje količinu 6 žitnica kukuruza, graha i sjemenki uljarica, te 22 svečana odijela. Pokrajina Quahuacan davala je dva puta godišnje 3 600 greda i dasaka, isto toliko ixtle tkanine, jednom godišnje 41 ceremonijalni kostim i količinu 4 žitnice žitarica. Vladarevu trezoru pokrajina Quauhnahuac donosila je dvaput godišnje 3 200 isporuka pamučnih ogrtača, 400 isporuka pregača, 400 isporuka ženskih odijela, 2 000 keramičkih vaza, 8 000 rizama papira, a jednom godišnje 8 ceremonijalnih kostima i 4 žitnice. Pokrajina Tlalcozauhtitlan davala je samo 800 isporuka pamučne tkanine, 200 krčaga meda i jedno luksuzno odijelo, ali i 20 bačvi tecozauitla, vrstu svjetložute zemlje koju su meksička gospoda rabila kao bjelilo za lice. Pokrajina Tuxtepec, dajući calpicima tkanine i odjeću, davala je 1 600 bačvi kaučuka, 2 400 buketa perja papige, 80 buketa quetzal perja, jedan zlatni štit, jednu zlatnu dijademu, ogrlice i drugi nakit od zlata, jantara i gorskih kristala. Osim toga, gradovi i sela meksičke doline morali su održavati palače, osigurati kućanice i prehrambene namirnice. Asteci su u nepokorenim područjima prodavali bakreno oruđe ili ono od vulkanskog stakla, tkanine od zečje dlake, ljekovite trave, urešenu odjeću, dragulje te kupovali žad, drago kamenje, perje, jantar i jaguarovu kožu.
|
