11. septembra 1995. godine, pripadnici Armije BiH oslobodili su naselje Vozuca u centralnoj Bosni; haski istrazitelji vec nekoliko godina istrazuju zlocine koje su pripadnici jedinice “El Mudzahid” pocinili nad zarobljenim srpskim vojnicima a nasa novinarka prva otvara ovu do sada neproblematiziranu krvavu epizodu iz rata u BiH.

Desetine zarobljenih srpskih vojnika mudzahedini su pogubili odsijecajuci im glave;

Video-kasete ovog pokolja su prodavane a odsjecene glave slane u Sarajevo i Iran!?

Vec tri godine istrazitelji iz Haaga bave se pokoljem srpskih zarobljenika koji se desio u selu Kesten u opcini Zavidovici. Prvi cilj Armije BiH zbog kojih je napadnuta Vozuca bilo je naseljavanje 10-15 hiljada bošnjackih izbjeglica iz Srebrenice i Zepe. Od nekoliko desetina tijela eksuhimiranih Srba vecina je bila bez glave. Srbi tvrde da su odrubljene glave srpskih zarobljenika ali i video-kaseta na kojoj je snimljeno pogubljenje poslana je Aliji Izetbegovicu u Sarajevo “na peškeš“. Negdje pocetkom 1999. godine Šemsudin Mehmedovic, u to vrijeme mocni ministar policije Zenicko-dobojskog kantona, zabrinuto je medu saradnicima komentarisao boravak istrazitelja Haškog tribunala na podrucju njegovog kantona. “Najgore tek dolazi”, rekao je, “kada Haag završi svoju istragu oko dogadaja u Vozuci”. Mehmedovic je imao informaciju da se istrazitelji Tribunala bave dogadajima iz septembra 1995., kada je u vojnoj operaciji Armije BiH na Vozucoj, koja je nosila naziv Uragan 95, nestao veliki broj srpskih vojnika. Komisija za trazenje nestalih Republike Srpske koja je nakon rata potrazivala oko šest hiljada lica, tragala je za hiljadu vojnika, od kojih je skoro polovina, 463 lica, nestalo u jesen 1995. u rejonu Vozuce. Nakon što su sve tri strane pocetkom 1996. morale osloboditi ratne zarobljenike, 157 srpskih vojnika se vratilo kucama. Narednih godina, pronaden je i ekshumiran odredeni broj tijela ali još uvijek nije pronadeno oko 240 lica.


“URAGAN 95” I MUDZAHEDINI

Porodice nestalih kao i Udruzenje ratnih vojnih zarobljenika Vijenac i Vozuca su u više navrata problematizirali sudbinu nestalih vojnika. U pismu koje su pocetkom 1999. uputili tadašnjem visokom predstavniku u BiH Carlosu Westendorpu i glavnoj tuziteljici Haškog tribunala Louise Arbour zahtijevali su istragu oko zlocina pocinjenih na Vozuci, optuzujuci za to vojnike Drugog i Treceg korpusa ABiH, odnosno komandante Drugog i Treceg korpusa Seada Delica i Sakiba Mahmuljina. “Molimo vas da posebno rasvijetlite sudbinu više od 50 zarobljenih Srba koji su 11. septembra 1995. bili zatoceni u jednom od sabirnih centara u bivšoj omladinskoj sali u selu Kesten”. U pismu Arbourovoj navodi se da o ovim dogadajima mogu posvjedociti prezivjeli zarobljenici. “Pukim sticajem okolnosti, osam zarobljenika iz sale u Kestenu su danas zivi. Ostale su likvidirali mudzahedini iz paravojne jedinice El Mudzahid, koja je u to vrijeme imala bazu u naselju Podbrezje kod Zenice i djelovala u sastavu Treceg korpusa pod komandom Sakiba Mahmuljina, ucestvujuci, izmedu ostalih u akciji Uragan 95.” Prema informacijama kojima raspolaze Slobodna Bosna, istraga Tribunala o zlocinima nad srpskim vojnicima na prostoru Vozuce u završnoj je fazi, obuhvata odgovornost jedinice El mudzahid za pocinjene zlocine, ali se bavi i širim djelovanjem ove formacije sastavljene od dobrovoljaca iz islamskih zemalja u sklopu Treceg korpusa ABiH.

Jedinica El mudzahid je formirana u Zenici augusta 1993. Ovlašteni oficir Armije BiH za vezu sa El mudzahidom bio je Sakib Mahmuljin, pod cijim je budnim okom provodena islamizacija vojske, najocitije ispoljena u srednjoj Bosni. Po dolasku u Zenicu Mahmuljin je u prvo vrijeme bez konkretnog ratnog rasporeda u kabinetu komandanta Treceg korpusa Envera Hadzihasanovica, ali uziva naklonost ljudi koji su radili u zenickom Islamskom centru i Halila Brzine koji je bio motorna snaga Sedme muslimanske brigade. U proljece 1994. Mahmuljin na celu Treceg korpusa nasljeduje Muhameda Alagica ostajuci na toj funkciji do kraja rata. O Arapima koji su kao dobrovoljci preko Hrvatske pristizali u Bosnu ispredale su se price. “Pricalo se da nece da idu u napad dok se na nebu ne pojavi stranica iz Kur’ana. Kada sam ih pitao je li to moguce, uz smijeh su mi odgovorili: To nije tacno. Mi idemo u napad kada se steknu vojni uslovi, kada naredi emir i kada naredi Alija”, ispricao je Vladimir Populovski Makedonac iz Zavidovica koji je vršio popravke oruzja za mudzahedine.

Vojne pripreme za uzimanje Vozuce pocinju u maju 1995. a završne su operacijom Uragan koja pocinje 10. septembra 1995. i koju potpisuje pukovnik [b]Refik Lendo, komandant Operativne grupe Bosna koja djeluje na podrucju Zepca i Zavidovica. Uz jedinice Drugog i Treceg korpusa pojacane jedinicom Crnih labudova, ucestvuje i odred El mudzahid ciji je zadatak uzimanje kota Pocjelovo i Paljenik.


VOZUCA ZA SREBRENICU I ZEPU

Na sastanku odrzanom 3. septembra na IKM 2. korpusa prisutne starješine - ucesnike operacije i clanove komande korpusa sa vojnim ciljevima oprecije upoznaje nacelnik 2. korpusa Sulejman Budakovic. Objašnjava prisutnima da 2. i 3. korpus trebaju “u istovremenom sadejstvu osloboditi Vozucu” i izvršiti “fizicko presijecanje i stavljanje neprijatelja u okruzenje do uništenja”. Cišcenje terena izvršice jedinice MUP-a i vojne policije, a krajnji cilj operacije je “naseljavanje muhadzira iz Srebrenice i Zepe”. Cak je preciziran broj izbjeglica koje ce biti naseljene - od 10 do 15 hiljada iz cega je bilo jasno da se o njihovom povratku u Srebrenicu i Zepu uopšte ne razmišlja. Tek pod drugom stavkom navedeno je da ce uspješnim okoncanjem akcije biti obezbijedena komunikacija Tuzla – Zenica. Jedan od ucesnika sastanka pedantno je zabiljezio u svoj vojnicki dnevnik da za akciju postoji licna naredba i zainteresovanost predsjednika Alije Izetbegovica. Takoder, da su odredene stimulativne mjere od 300 hiljada maraka, osvojeni tenk nagradice se sa 10 do 20 hiljada maraka, a svaka oduzeta puška platice se 200 maraka. Novcane nagrade je predsjednik Izetbegovic cesto prakticirao, ali samo za odabrane jedinice u koje je spadao i El mudzahid.
Na drugoj strani, medu srpskim vojnicima na Ozrenu vladalo je uvjerenje da ne mogu biti vojnicki porazeni. Kada je poceo napad, mnogi od njih nisu znali šta se uistinu dešava. “Vladao je potpuni haos. Dok zovem megafonom vojnike ABiH na predaju, primijetim dim i saznam da na dva kilometra iza mojih leda gori srpsko selo. Tada mi tek postaje jasno da su nam ušli iza leda”, sjeca se jedan od oficira Cetvrte ozrenske brigade. “Pokušavam saznati šta se dešava sa Drugom ozrenskom brigadom. Krecem u obilazak i upadam u prazan rov gdje su prije sat vremena bili naši vojnici. Našli smo se u potpunom okruzenju iz kojeg sam izašao tek cetvrti dan, više srecom nego svojom pamecu”.
Price o predaji Vozuce i zamjeni za Srebrenicu i danas su aktuelne na srpskoj strani. Potkrijepljuju ih trvdnjama da su linije na spoju Srbacke brigade koja je drzala kotu Paljenik i Policijske cete prepuštene. Na spoju ovih jedinica ostao je prazan rov iz kojeg su se vojnici povukli. Dan prije napada sa Vozuce je pobjegao komandant Policijske cete Jefto Blagojevic, koji je bio rodom iz Zavidovica. Pobjegao je u Doboj zajedno sa bratom Stojkom, ratnim predsjednikom srpske opštine Zavidovici kojeg optuzuju za predaju teritorije. Vozuca je stavljena u potpuno okruzenje. Istovremeno, o tome šta se dešava na Vozuci moglo se procitati na internet stranici American Islamic Group (islamQpowergrid.electriciti.com) koja kao “besplatan servis muslimanima” nudi informacije o uspješnim vojnim operacijama koje vodi mudzahedinski bataljon Armije BiH. Tako u izvještaju od 13. septembra 1995. piše da je u toku operacija Muslimanska Bosna, odnosno bitka za Vozucu - Badr al-Bosna u kojoj ucetvuje bataljom El Mudzahidin kao priznati bataljon bosanske armije, sastavljen od nebosanskih dobrovoljaca, zvanih Ansar, zajedno sa bosanskim mudzahedinima stacioniran u centralnoj Bosni. “Operacija je pocela u maju operacijom Crni Lav, zatim je uslijedila ’Bitka ponosa’ u julu mjesecu, a onda posljednja faza ove svete operacije”, kaze se u izvještaju. “Poslije dugog planiranja i izvidanja, poslije molitvi i preduzimanja svih predostroznosti, ruke mudzahedina su dignute prema nebu moleci Allaha za pobjedu”. Zatim se navodi da su mudzahedini preuzeli strategijsku kotu Paljenik (1943 metra). “Mudzahedini su uzeli brda za cetiri minuta napada u kojem su ucestvovale i jedinice Drugog i Treceg korpusa bosanske armije. Ovi mladi mudzahedini su isplanirali i komandovali operacijom”, kaze se i dodaje da je zarobljenog plijena bilo previše za brojanje, izmedu ostalog, jedan tenk, 30- milimetarski minobacac, cetiri velika kamiona i mnogo lakog oruzja i municije. “Kao i u prethodne dvije operacije kada su mudzahedini dali svoje emire – komandante i u ovoj operaciji je poginuo komandant brat Abu Thabit Al-Masry”, piše novi emir mudzahedinskog bataljona Abu Al Ma’ali i navodi imena “poginule brace” iz Jemena, Alzira, Saudijske Arabije, Tunisa, ali i Bosne.


SNIMANJE RITUALNOG KLANJA

“Dzihad operacije oko Vozuce sa velikim pobjedama još traju. Mudzahedini su zauzeli mnogo planina i novih strateških tacaka, dobili mnogo oruzja, hrane i zivotinja”, izvještava emir, kao i da je nekoliko srpskih sela spaljeno. “Mnogo neprijateljskih vojnika je ubijeno, a 60 je zarobljeno”.
Veliki broj srpskih vojnika bio je zarobljen. Sabirni centar je u selu Kesten, izmedu Zavidovica i Banovica, odakle su zarobljenici transportovani u vojne zatvore u Tuzli i Zenici. Emir El mudzahida u svom izvještaju pominje grupu koja je povedena u zenicki zatvor ali ih odvodi njegova jedinica. Oni su, kao i ostali zarobljenici iz sela Kesten, prebaceni u zavidovicki Dom penzionera. Potom su utrpani u kamione i povezeni za Zenicu, ali su nedaleko od Zavidovica predati mudzahedinima koji ih odvode u svoj kamp, udaljen 12 kilometara od Zavidovica u selu Gostovici.
O onome što se dešavalo u mudzahedinskom kampu kasnije su svjedocili prezivjeli. Njihova svjedocenja potvrdile su fotografije koje su snimili sami dzelati, pozirajuci pored svojih zrtava. Na fotografijama, uz datum kada su snimljene, vide se svezani i još uvijek zivi zarobljenici polegnuti na tlo. Na jednom od tih snimaka iza svezanih vojnika tamnoputi mudzahedin oštri sataru kojom ce oni kasnije biti ubijeni. Pored fotografija, napravljeni su i video-snimci egzekucija od kojih je kasnije napravljen propagandni materijal namijenjen inostranim donatorima. Primjerak kasete na kojoj su zabiljezena ritualna pogubljenja, kao poklon, poslali su i predsjedniku Aliji Izetbegovicu. Zarobljenici su drzani u toru za stoku i ubijani “na tenane”. Danima ostavljeni bez hrane i vode, bili su iscrpljeni, neki su halucinirali. Podijelili su im nozeve trazeci da se ubijaju medusobno. “Ako ti neceš njega ubiti, ja cu tebe”, govorili su unezvjernim ljudima koji su potom izbadali jedni druge. Izranjavanima su mudzahedini odsijecali glave, satarama ili motornim pilama, a oni koji su još uvijek bili zivi morali su ljubiti glave koje su kasnije zakucavane na drvece. Zarobljenici su visili okaceni na uzadima, zakivani ili su im polni organi vezani ciglama a oni potapani u burad sa vodom gdje su se pod tezinom cigli postepeno utapali.
“Mi posjedujemo originalnu dokumentaciju o tim smaknucima. To su snimci od kojih vam se ledi krv u zilama”, izjavio je jednom prilikom bivši ministar policije Republike Srpske Tomo Kovac misleci na kasete snimljene u ovom kampu. Do ovih kaseta nije bilo teško doci, mogle su se nabaviti i u videoteci u Domu kulture u Zavidovicima.
Za nestalim srpskim vojnicima tragala je Komisija za trazenje nestalih iz Republike Srpske. Krajem 1996. predstavnici ove komisije Milan Ivancevic i Goran Krcmar, zajedno sa šeficom ureda OHR-a u Banjoj Luci, dolaze u Zenicu na sastanak sa komandantom Treceg korpusa Sakibom Mahmuljinom. Imali su saznanja da se nekoliko srpskih zarobljenika još uvijek nalaze u KPD Zenica mada su svi ratni zarobljenici morali biti oslobodeni. Mahmuljin je negirao takvu mogucnost, ali su ova saznanja nekoliko mjeseci kasnije potvrdena. Na kraju razgovora, u momentu kada je na hodniku ostao sam sa Mahmuljinom, Ivancevic je upitao za sudbinu srpskih vojnika iz kampa u Gostovicima pominjuci izjave svjedoka da su ih pogubili mudzahedini odsijecanjem glava. “General Mahmuljin mi je rekao da su mudzahedini koji su ubili vojnike u Gostovicima poklonili 28 glava Aliji Izetbegovicu, a ostalih 28 poslali u Iran”, prepricao je kasnije Ivancevic razgovor sa Mahmuljinom.
Na osnovu saznanja do kojih je došla srpska strana, IFOR je 3. augusta 1997. u vojnom dijelu KP Doma u Zenici pronašao sakrivene srpske oficire Nenada Škrbica iz Banje Luke i Dušana Škrebica iz Teslica. Zarobljeni su 23. septembra 1995. u selu Donja Bukovica na Ozrenu, prebaceni u Zavidovice, a potom u Zenicu. “Imali smo saznanja da su još petorica naših vojnika videni u KP domu, uz izjave svjedoka sa njihovim imenima i opisom ali ih nikada nismo našli”, kaze Goran Krcmar. Škrbicu i Škrebicu koji su sakrivani dvije godine receno je da su drzani na osnovu Mahmuljinovog naredenja. Mahmuljin je za njih trazio tijela svoja dva brata koji su ubijena pocetkom rata u Kozarcu. “Dali bi ih u zamjenu ali nismo mogli da ih nademo”, tvrde iz Komisije Republike Srpske. Prije nekoliko mjeseci Škrebicu je došao oficir bezbjednosti iz Zenice koji je bio njegov isljednik i ponudio novac trazeci od njega da ne svjedoci o svom boravku u zenickom zatvoru.
Tijela vojnika ubijenih u mudzahedinskom kampu nikada nisu pronadena i pored izjava svjedoka koji su locirali grobnicu nedaleko od kampa, u mjestu Kucice. Grobnica je pronadena ali bez tijela, tek nešto kostiju, fragmenti lobanje i šaka. Okolo su bili primjetni tragovi mašine za iskopavanje. U blizini su pronadena tri tijela, ustanovljeno je da se radi o vojnicima Prnjavorske brigade koji su nestali u maju 1995. i koji su takode videni zivi ali su kasnije ubijeni kao ratni zarobljenici. Njihova tijela pronadena su cetrdesetak kilometara udaljena od mjesta nestanka.
U ekshumacijama koje je proteklih godina obavila Komisija za trazenje nestalih iz RS-a na prostoru Vozuce veliki broj pronadenih tijela bio je bez glave. Tako je 1997. na lokaciji Stog pronadeno 21 tijelo, od toga 17 bez glava, vojnici Srbacke i 14. brigade cija su tijela bila utrpana u vrece, a glave nikada nisu pronadene. Zatim, na drugoj lokaciji još 17 tijela od kojih je 14 takoder bilo bez glava. Na koti Paljenik je u ljeto 1997. pronadeno 12 tijela vojnika iz Srbacke brigade. U toku obrade tijela IFOR je obavijestio srpsku ekipu da su prilaze blokirale zene iz Srebrenice naseljene u tim krajevima. “Istina, bile su to zene Srebrenice ali bilo je ocito da ih je alarmirao Jasmin Odobašic, zamjenik Amora Mašovica”, kaze jedan od sudionika tih dogadaja. Komisija se na preporuku IFOR-a povukla ostavivši opremu i pronadena tijela. Kada su se vratili nakon nekoliko dana, ekshumirana tijela su bila skupljena na gomilu i zapaljena, a jedno ostavljeno na nosilima. “Bilo nam je cudno da je to tijelo odvojeno pa smo oprezno prilazili. Pokazalo se da su nosila minirana i malom eksplozivnom napravom povezana sa protivtenkovskom minom"”. Odobašic, koji je stalno nadgledao rad srpske ekipe, prokomentarisao je komplikovani eksplozivni mehanizam rijecima: “To su vam pripremile zene Srebrenice”.
Srpska komisija je na prostoru Vozuce locirala 11 lokacija sa izmještenim grobnicama. ”Po informacijama koje imamo, u njima je bilo oko 137 tijela koja su kasnije izmještena, što je dodatni zlocin”, kaze Goran Krcmar. Nalazi komisije upuceni su u Dokumentacioni centar za ratne zlocine u Banjoj Luci, kao i nadlezni sud.


HAAG SVE ZNA

Haški istrazitelji su prostor Vozuce obilazili tokom 1998. i 1999. godine i saslušali brojne svjedoke na srpskoj i bošnjackoj strani. Locirali su mjesta gdje su mudzahedini napravili fotografije i video-snimke, utvrdujuci njihovu originalnost. “Istrazivao sam zlocine u Vozuci pokušavajuci istovremeno saznati šta se desilo sa mojim bratom koji je nestao. Mislio sam da znam mnogo, ali kada su me istrazitelji poceli ispitivati, vidio sam da oni znaju puno više”, kaze jedan od naših sagovornika. Jedno od ubistava kojim su se bavili istrazitelji bilo je ubistvo Jelenka Pejica, predratnog vozaca autobusa iz Zavidovica koji je zarobljen na Vozuci i ubijen u Zavidovicima, o cemu postoji tonski zapis na kojem su zabiljezeni njegovi vapaji za pomoc prije nego je isjecen sabljom. Mnoga pogubljenja su bila javna. Tako su pred brojnim svjedocima na autobuskoj stanici u Zavidovicima ubijeni Milenko Petrovic i Mitar Jovic iz Vozuce. Milenko je svezan za kamion i vucen po cesti, a potom su obojica isjeceni sabljama i baceni u rijeku Bosnu.
Neozbiljno bi bilo prejudicirati rezultati istrage haškog Tuzilaštva, ali sasvim je izvjesno da ce za zlocine mudzahedina, kojima se nije moglo ustanoviti ni ime ni porijeklo, morati odgovarati njihovi pretpostavljeni iz Treceg korpusa ABiH. Otvaranje ovog slucaja moglo bi pomoci u razotkrivanju stvarne uloge islamskih dobrovoljaca u BiH i pojasniti nacine njihovog dolaska u našu zemlju o cemu su saznanja u javnosti još uvijek maglovita i prikrivena. O tome bi mnogo toga mogao kazati Jusuf Halilagic, sadašnji zamjenik ministra Svetozara Mihajlovica u Ministarstvu za civilne poslove i komunikacije, u ratu pomocnik Sakiba Mahmuljina za pravne poslove u Trecem korpusu ABiH, koji je kao pomocnik federalnog ministra pravde tokom 1996. bio zaduzen za sredivanje drzavljanstva bivšim pripadnicima El mudzahida cime je legalizovan njihov ostanak u Bosni. Halilagic je jedan od mnogih koji je izbjegao razgovor na ovu temu. Slucajno ili ne, tek, on je 1992. je iz Rijeke proveo u Zenicu u humanitarnom konvoju prvog Abu Hamzu.