Zanima me koliko je kulturno-povijesnih umjetničkih spomenika i vjerskih objekata uništeno tijekom rata u Hrvatskoj i BiH i koji su najznačajniji? Je li točna brojka od 614 uništenih i spaljenih džamija (534 uništila VRS, 80 uništio HVO), 450 katoličkih i 437 pravoslavnih crkava? Koliko je uništeno partizanskih spomenika? Tražim što više podataka, iznijet ću što do sada znam.

Tijekom operacije Oluje hrvatske snage nisu uništile nijedan pravoslavni vjerski objekt (Krka, Krupa, Dragović). U Sarajevu su ostale sačuvane pravoslavna i katolička crkva u središtu grada. Na dubrovačkom području uništeni su samostan u Pridvorju (drugi put, prvi put uništen od istih počinitelja 1806.) i crkva na Brgatu. Spaljene su crkvene knjige i pokradene najvrjednije umjetnine u ostalim crkvama. Pravoslavna crkva u dubrovačkoj staroj gradskoj jezgri ostala je netaknuta, kao i katedrala u središtu Trebinja. U Kutini koja uopće nije bila pod opsadom Hrvati su uništili pravoslavnu crkvu. Nakon oslobođenja Mostara 15. lipnja 1992. spaljena je i minirana Saborna crkva. Ona se nalazila na području pod nadzorom mostarskog bataljona koji su činili muslimani. Vjerojatno je najpoznatiji uništeni spomenik Stari most u Mostaru srušen 9. studenog 1993., a postoje različita mišljenja tko ga je srušio. Samostan i crkva Svete Marije u Karinu, spomenik kulture, do temelja su srušeni 13. veljače 1993. godine. Samostan u Karinu, spomenik kulture, srušen je miniranjem, minirana je i redovnička grobnica, a gospodarske zgrade zapaljene. Džamija Ferhadija u Banja Luci je djelomično bila uništena eksplozivom 7. svibnja 1993. od strane nepoznatih srpskih nacionalista potpomaganih od vlasti Republike Srpske, kao dio provođenja politike čišćenja muslimana. Nakon prvog rušenja, vlasti Republike Srpske su organizirale potpuno rušenje i čišćenje terena na kojem se nalazio cjelokupni kompleks džamije. Ostaci ruševina su odvezeni na gradski deponij. Kratko nakon rušenja Ferhadije srušena je i obližnja sahat-kula. Ferhadija je bila jedna od 16 džamija srušenih u Banjoj Luci. U Gacku je uništena Fazlagića kula. Srušene su sve džamije u Trebinju, Foči itd.

Čitaje ko te za što-.-

Da, nazivajte Hrvate agresorima... Možda biste mogli ubaciti još neki đenosajd...

Uništavanje srpskog crkveno-umetničkog i istorijskog blaga skoro da od 1941. godine nije ni prestajalo. Tokom Drugog svetskog rata, pored preko milion srpskih žrtava, uništeno je i preko 400 srpsko-pravoslavnih hramova. Samo na području Gornjokarlovačke eparhije od 203 crkve i kapele tokom prošlog rata uništeno je 116, a teško oštećeno 39. U Slavonskoj eparhiji porušena su 54 hrama, a teško oštećen 21. Na teritoriji Banjalučke eparhije stradale su 64 crkve, a 21 je oštećena. Na području ove Eparhije tri manastira su znatno oštećena, a jedan uništen. Srušena je i jedna kapela i 38 parohijskih domova, a teško oštećeno 12. U Banjalučkoj eparhiji zanavek je nestalo 98 manastirskih i parohijskih biblioteka i 94 arhiva. Dakle, samo na području ove tri eparhije uništena je polovina od postradalih srpskih bogomolja tokom Drugog svetskog rata.
U poratnom periodu komunistički režim, potpomognut pritajenim nacionalističkim snagama, uveliko je onemogućavao, pa čak i sprečavao, obnovu i zaštitu srpskih crkava i manastira. U bivšoj republici Hrvatskoj, postojeće službe zaštite, posebno Regionalni zavod u Osijeku i republički zavod Hrvatske, smišljeno su zanemarivali srpsko duhovno i istorijsko nasleđe. Primer za to je i odnos Regionalnog zavoda iz Osijeka prema obnovi i zaštiti manastira Orahovice, jednog od najvrednijih spomenika srpskog – i ne samo srpskog naroda na prostorima Stare Slavonije, odnosno Podravine. Današnja manastirska crkva podignuta je 1592, a fresko-slikana 1594. godine. Tokom prošlog rata manastirska riznica je opljačkana i preneta u Zagreb (sačuvani deo vraćen je Eparhiji slavonskoj tek 1985), a manastirski konaci zapaljeni su 19. avgusta 1942. godine po naređenju Janeza Grge i Karla Mrazovića Gašpara, komandanta i komesara Štaba III operativne zone narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda u Hrvatskoj. Posle rata, institucije zaštite Hrvatske, i posle mnogo obećanja, nisu učinile ništa da se ovaj duhovni i kulturni centar Srba u Slavoniji zaštiti i obnovi.
Iz takvog stanja prešlo se još u gore, pogubnije, neljudskije, odnosno došli smo u stanje totalnog duhovnog genocida. Ovaj rat (1991–1995) uzima ono najvrednije: nevine ljudske živote, uništava svetinje, kulturno-umetnička i ostala materijalna dobra. Taj rat, nametnut srpskom narodu, doveo je Srpsku pravoslavnu crkvu i njen verujući narod na tim prostorima skoro do uništenja i nestanka.
Srpski hramovi i ostalo crkveno-umetničko i istorijsko nasleđe Srpske pravoslavne crkve na području bivše jugoslovenske republike Hrvatske, koji su rasprostranjeni u pet pravoslavnih eparhija (Osječkopoljska i baranjska, Slavonska, Zagrebačko-ljubljanska, Gornjokarlovačka i Dalmatinska), bili su prvi na udaru. To je činjeno smišljeno; trebalo je uništiti autentična svedočanstva i duhovno pamćenje srpskog naroda na prostorima Baranje, Slavonije, Like, Banije, Korduna, Dalmacije i drugih srpskih prostora. Ti hramovi, koji su i specifični spomenici graditeljstva, predstavljaju verski i nacionalni identitet srpskog naroda na tim prostorima. Rušenjem, paljenjem, obesvećenjem i drugim brojnim načinima uništavanja srpskih bogomolja i kulturno-istorijskih spomenika, neprijatelj nastoji da, pored njihovog zatiranja, srpski pravoslavni narod i duhovno povredi. Novopostavljeni episkop osječkopoljski i baranjski ne može da obnovi sedište eparhije u Osijeku. Pakrački vladičanski dvor (1732) je opljačkan, granatiran i demoliran. Rezidencija zagrebačko-ljubljanskog mitropolita u Zagrebu je minirana. Vladičanska kuća u Karlovcu je opljačkana, demolirana i minirana na rimokatolički Božić 1993. godine. Ni jedan od srpskih pravoslavnih arhijereja sa područja bivše jugoslovenske republike Hrvatske ne može da se vrati u svoju rezidenciju, i to iz dva osnovna razloga: ili je dvor onesposobljen ili to ne dozvoljava hrvatska vlast.
Skoro je isti odnos i prema srpskim crkvama, manastirima i ostalim crkvenim objektima na području bivše Bosne i Hercegovine. Na prostoru te nekadašnje jugoslovenske republike nalazi se takođe pet srpskih pravoslavnih vladičanstava (Banjalučka, Bihaćko-petrovačka, Zahumsko-hercegovačka, Dabrobosanska i Zvorničko-tuzlanska eparhija). Uništene su ili oštećene episkopske rezidencije u Mostaru, Sarajevu i Tuzli, a nadležni arhijereji nalaze se privremeno na drugim mestima.
Muzej Srpske pravoslavne crkve u Beogradu u ovom ratu, pored spasavanja liturgijskih i drugih crkveno-umetničkih predmeta, pomno popisuje i u stradalni diptih Srpske pravoslavne crkve unosi nove žrtve hrvatskih i muslimanskih crkveno-umetničkih rušitelja. Broj porušenih, oštećenih i obesvećenih srpskih svetinja je ogroman, i još uvek nepotpun. Srpske svetinje i ostali istorijski spomenici koji se nalaze na teritorijama što kontrolišu hrvatske i muslimanske snage su nepristupačni i njihova sudbina je neizvesna, tako da je broj od 212 porušenih i 367 oštećenih crkava još uvek nepotpun.
Od deset srpskih pravoslavnih sedišta na teritoriji bivših jugoslovenskih republika Hrvatske i Bosne i Hercegovine, sedam vladičanskih rezidencija je uništeno, granatirano ili demolirano. Porušeni su saborni hramovi u Pakracu, Karlovcu i Mostaru. Stara Episkopska knjižnica u Pakracu, jedna od najvrednijih srpskih biblioteka, opljačkana je a starodrevne knjige se rasturaju i prodaju širom bivše Jugoslavije, pa i Evrope. Ovu staru biblioteku osnovao je još patrijarh Arsenija III Čarnojević, a svaki pakrački, odnosno slavonski episkop ostavljao je svoju biblioteku ovoj centralnoj eparhijskoj knjigohranilnici. U fondovima ove biblioteke, pored starih rukopisa, bilo je 112 srbulja, najviše čuvanih i sačuvanih u jednoj srpskoj biblioteci. Ista sudbina zadesila je i eparhijske biblioteke u Zagrebu, Karlovcu i Mostaru. U Sarajevu je izgorela.
Godine 1985. vraćene su crkveno-umetničke dragocenosti, koje su u prošlom ratu opljačkane a koje su pripadale eparhijskim, manastirskim i crkveno-opštinskim riznicama; sada su ponovo opljačkane ili, što je tragičnije, uništene. Riznica stare Pakračke eparhije u kojoj su čuvane vredne ikone i drugi liturgijski i umetnički predmeti iz manastira Orahovice, Pakre i Svete Ane i brojnih hramova, nemilosrdno je opljačkana i uništena. Miniran je Muzej Srpske pravoslavne crkve Eparhije zagrebačko-ljubljanske u Zagrebu, koji se nalazio u Mitropoliji; minirana je episkopska rezidencija sa riznicom u Mostaru; a neizvesna je sudbina riznice Gornjokarlovačke eparhije koja je bila u Vladičanskom dvoru u Karlovcu, kao i sudbina dragocenosti Eparhije zvorničko-tuzlanske u Tuzli, koja se nalazi pod opsadom muslimanskih snaga.
Nažalost, brojna istorijska znamenja i kulturne tekovine srpskog naroda zauvek su nestale. Pored dragocenih liturgijskih predmeta, uništene su čitave galerije ikona na ikonostasima, dela najpoznatijih ikonopisaca i slikara od XVI do XX veka. Broj ikona na ikonostasu kreće se od 20 do 50, pa čak i 70. Najniži prosek bi bio 35 ikona, ne računajući ostale ikone, celivajuće, litijske, zavetne i druge. Kada se ovaj najniži prosek od samo 35 ikona na ikonostasu pomnoži sa 212 porušenih hramova dobija se zbir od preko 7.000 uništenih ikona. Ovoliko uništenih likovnih dela predstavlja za svaki narod nacionalnu katastrofu. To su čitavi luvri, ermitaži, prada i druge nacionalne galerije. To je, takođe, umetnički i duhovni genocid nad jednim narodom, njegovom kulturom i civilizacijskim tekovinama. Nažalost, to srpsko duhovno nasleđe uništavaju narodi kojima je ta crkveno-umetnička baština takođe bliska, bilo po hrišćanskoj veri, kulturnoj tradiciji ili zajedničkom podneblju.
Ovaj Pregled porušenih, oštećenih i obesvećenih crkava i manastira sačinjen je na osnovu autentičnih izveštaja koje nadležni episkopi i sveštenici dostavljaju Svetom arhijerejskom sinodu, odnosno Muzeju Srpske pravoslavne crkve u Beogradu. Određene stručne komisije pri Ministarstvu kulture Srbije, odnosno Republičkom zavodu za zaštitu spomenika kulture, takođe su tamo gde je to bilo moguće, izvršile uvid i snimile stanje. Značajni su izveštaji Posmatračke misije Evropske zajednice, izbeglih i prognanih Srba koji su isto tako posvedočili o rušenju ili oštećenju svoje crkve, manastira ili nekog drugog crkvenog objekta.
Pojedini crkveni objekti minirani su po nekoliko puta, sve dok se ne sruše do temelja. Takva sudbina zadesila je srpske hramove u Petrinji, Novoj Gradiški, Mostaru i još mnogo drugih. Isto tako, uveliko se obnavlja crkvenorušiteljstvo iz Drugog svetskog rata. Na brojnim crkvištima hramova porušenih u prošlom ratu podignuti su u posleratnom periodu novi. Ti novi hramovi u Petrinji, Novoj Gradiški, Slavonskom Brodu, Trnjanima, kao i manastir Žitomislić, i još mnogi, ponovo su srušeni do temelja.
Veliki procenat srpskih svetinja stradao je van ratnih dejstava. Uništeni su ili demolirani srpski hramovi koji su udaljeni i preko 100 kilometara od prvih borbenih linija. Posebno je za osudu smišljeno uništavanje izuzetnog spomeničkog nasleđa koje, zbog svoje arhitekture i umetničke vrednosti, pripada najvišoj kategoriji. Hrvatski nacionalisti spalili su dva jedinstvena spomenika srpskog arhitektonskog nasleđa, crkve brvnare u Rastovcu i Donjoj Rašenici. Crkva u Rastovcu, posvećena Svetom velikomučeniku Dimitriju, podignuta je 1730. godine; a u Donjoj Rašenici, hram Uspenja Presvete Bogorodice izgrađen je 1709. godine. Takođe je spaljena crkva brvnara u mestu Buzeta (XVIII) kod Gline. One više ne postoje, čak ni njihovi temelji.
Na zverski način uništavaju se i najveće srpske sveštinje kao što je Spomen-kapela u Prebilovcima, u kojoj su 1991. godine sahranjene mošti hiljade i hiljade srpskih mučenika, mučki postradalih u Drugom svetskom ratu, među njima najviše staraca, žena i dece iz Prebilovaca i okolnih srpskih sela. Ti zemni ostaci, koji su pre neku godinu izvađeni iz hercegovačkih jama i vrtača i sahranjeni u novopodignutu kapelu u Prebilovcima, ponovo su napadnuti i to opet na najzverskiji način. Ovo srpsko svetilište do temelja je uništeno, a mučeničke kosti spaljene. Istorija ne pamti da je i najveći zločinac svoje žrtve ubijao dva puta, i to u vremenskom razmaku od 50 godina.
Od istorijskog manastira Žitomislića, koji je takođe stradao u prošlom ratu zajedno sa svojim bratstvom, ostala je samo gomila kamenja.
Jedno od prvih svedočenja o stradanju srpskih pravoslavnih crkava, manastira i drugih crkvenih objekata na području bivše jugoslovenske Republike Hrvatske objavljeno je tokom 1991. godine u nastavcima u „Pravoslavlju”, listu Srpske patrijaršije, pod naslovom Popis oštećenih i uništenih pravoslavnih crkava i kulturnih dobara u ratnim sukobima na teritoriji Hrvatske. Veliki deo ovih svedočanstava prenet je u publikaciji Ratna stradanja pravoslavnih hramova u srpskim oblastima u Hrvatskoj 1991, Beograd 1992. godine, u izdanju dva ministarstva i dve institucije Republike Srbije (Ministarstva informacija i Ministarstva kulture, Zavoda za međunarodnu naučnu, prosvetnu, kulturnu i tehničku saradnju Republike Srbije, i Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture Republike Srbije). Ovo izdanje ponovljeno je 1992. godine, a iste godine objavljeno je i na engleskom jeziku.
Muzej Srpske pravoslavne crkve u Beogradu izdao je dve publikacije o stradanju srpskih pravoslavnih hramova na području deset eparhija Srpske crkve: S. Mileusnić, Duhovni genocid 1991–1993, Beograd 1994 (dva izdanja), i S. Mileusnić, Duhovni genocid 1991–1995, Beograd 1996 (katalog istoimene izložbe). Pored ovih svedočanstava, značajni su i izveštaji Posmatračke misije Evropske zajednice (European Community Monitoring Mission), Izveštaji o kulturnom nasleđu (Cultural Heritage Reports), i to: broj 1 od 30. 12. 1994; broj 2 od 20. 04. 1995; broj 3 od 21. 07. 1995; i broj 4 od 15. 02. 1995. godine. Ovi izveštaji sadrže brojne podatke o porušenim i oštećenim hramovima Srpske i Hrvatske crkve, kao i muslimanskih džamija.
Kada je reč o stradanju crkava i drugih objekata Srpske pravoslavne crkve i Rimokatoličke crkve u Hrvatskoj, treba pomenuti i izveštaje nadležnih hrvatskih vlasti i Rimokatoličke crkve. Ubrzo posle hrvatske agresije avgusta 1995. godine na Republiku Srpsku Krajinu (tzv. „Oluja“), Srpskoj patrijaršiji u Beogradu dostavljen je septembra 1995. godine izveštaj naslovljen: Stanje pravoslavnih crkava i manastira u oslobođenoj zoni ranijih sektora Sever-Jug (The State of Orthodox Churches and Monasteries in the Libertaded Area of Former Sectors North and South). Prema tom izveštaju, na području šest „policijskih okruga“ (Šibenik, Split, Zadar i Knin, Lika i Senj, Karlovac, Sisak i Moslavina), od 121 srpske crkve gde je vršen uviđaj uništena su tokom rata 1991–1995. godine samo dva hrama (Glinske Poljane i Staro Selo); oštećeno je 16 srpskih crkava, šest je sa ratnim belezima iz Drugog svetskog rata, a tri su oštećene zubom vremena.
Jedan Izveštaj Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Hrvatske, broj 511-01-22/2-VT-512/2-96, koji je 01. 04. 1996. godine dostavljen Vladi Republike Hrvatske (Kabinet Predsednika) – kopija istog dostavljena je i Srpskoj pravoslavnoj crkvi – navodi oštećene srpske crkve u mestima: Blinja, Mečenčani, Kukuruzari, Živaja, Bolč, Nova Kapela.
Monumentalna monografija Ranjena crkva u Hrvatskoj – uništavanje sakralnih objekata u Hrvatskoj (1991–1995), Zagreb 1996, 448, sadrži i poglavlje Stradali sakralni objekti Srpske pravoslavne crkve u Republici Hrvatskoj (416–426), gde je navedeno svega 28 porušenih i oštećenih srpskih crkava, manastira i drugih crkvenih objekata. U predgovoru ove celine rečeno je da je tekst sačinjen „prema dostupnim podacima”. Međutim, autori ove monografije „zaboravili” su da je Muzej Srpske pravoslavne crkve Eparhije zagrebačko-ljubljanske u Zagrebu, odnosno Rezidencija mitropolita zagrebačko-ljubljanskog u samom centru Zagreba (Deželićeva 4), minirana još 11. aprila 1992. godine. Isto tako, minirane su tokom 1991–1995. godine i uništene do temelja srpske crkve u Vinkovcima, Slavonskom Brodu, Stupovači, Siraču, Kućancima (crkva u kojoj je kršten patrijarh srpski Pavle); zatim tri crkve brvnare, jedinstveni spomenici graditeljstva: crkva Uspenja Presvete Bogorodice u Donjoj Rašenici iz 1709, i crkva Svetog Dimitrija u Rastovcu iz 1730. godine, obe kod Grubišnog Polja; zatim, crkva brvnara iz XVIII veka u Buzeti kod Gline, i još mnoge druge.
Na kraju ove monografije sledi celina: Neoštećeni sakralni objekti Srpske pravoslavne crkve u Republici Hrvatskoj na području oslobođenom u akciji „Bljesak“ i „Oluja“ (427–439), gde je prikazano 100 neoštećenih hramova Srpske pravoslavne crkve u Hrvatskoj. Prema podacima kojima raspolaže Muzej Srpske pravoslavne crkve u Beogradu, među tih 100 „čitavih” srpskih hramova ima 35 znatno oštećenih i devastiranih. Za veći broj crkava to potvrđuju i Izveštaji Posmatračke komisije Evropske zajednice, posebno Izveštaj 2 od 30. 12. 1994. i broj 4 od 21. 07. 1995. godine. Pored ovoga, autori ove znamenite studije imali su i dva pomenuta izveštaja visokih institucija Hrvatske vlade. U već pomenutom izveštaju Stanje pravoslavnih crkava i manastira u oslobođenoj zoni ranijih sektora Sever-Jug (koji je septembra 1995. godine od predstavnika Biroa Republike Hrvatske u Beogradu dostavljen Srpskoj patrijaršiji), pobrojane su uništene i oštećene srpske crkve u mestima (a kojih inače nema u pomenutoj monografiji): Kistanje, Knin, manastir Krka, Jošani, Vrhovine, Škare, Glavica, Raduč, Perjasica, Plaško, Lička Jasenica, Kostajnica, Dubica, Slabinja, Živaja, i samo dve uništene crkve, u mestima: Staro Selo i Glinska Poljana.
Poseban kuriozitet u monografiji Ranjena crkva u Hrvatskoj predstavljaju dve fotografije na strani 88. za koje legenda u potpisu kaže: „Katolička crkva u Pakracu u tjeku popravljanja 1991, prije početka rata – devastirana unutrašnjost”. Istina je drugačija: reč je o Sabornoj crkvi Svete Trojice u Pakracu (spoljašnjost i unutrašnjost) koju je hrvatska vojna i paravojna sila rušila i palila nekoliko puta, a poslednje gnusno, čak u istoriji nezabeleženo delo, učinili su pred pravoslavni Božić 1996. godine, kada su u ruševinama tog Sabornog hrama minirali grob blaženopočivšeg episkopa slavonskog Emilijana (Marinovića), koji je preminuo 1981. godine. Istina, moguće su i greške, odnosno zamena fotografija, ali dve fotografije, i to reći još i da je crkva u obnovi – a zna se da je pre početka ovog građanskog rata započeta obnova Svetotrojičnog hrama u Pakracu, stvarno je nemoguće, i pre deluje kao svojevrstan cinizam.
Takođe je interesantno da su neki snimci stradalnih hramova Srpske crkve u pomenutoj monografiji dati u početnoj fazi njihovog rušenja, tek kada su načeti. Crkva Svetog Dimitrija u Batinjanima kod Pakraca prikazana je bez zvonika, ali sa krvnom konstrukcijom – oštećena. Međutim, ova grobljanska kapela iz 1738. godine prema snimcima iz 1993. godine više je nego prepolovljena. Od hrama Svetog Pantelejmona u Tornju (1931) kod Pakraca, koji je prikazan u celini – oštećen, ostali su samo delovi zidova.
U ovom ratu (1991–1995) stradale su i hrvatske i muslimanske bogomolje. Međutim, ako nam je zapao udeo da budemo svedoci pohare svetinja i ostalog crkveno-umetničkog blaga u ratu 1991–1995. godine, učinimo to istinito i dostojanstveno, kao ljudi vere i potomci predaka koji su sve ovo stvarali i ostavili kao duhovno i civilizacijsko dobro svoga i ostalih naroda koji su živeli ili žive na ovim prostorima.
Umesto zaključka, podsećamo dojučerašnje (septembar-oktobar 1996) događaje: minirana je i do temelja uništena crkva Svete Nedelje u Karinu; demolirana je srpska crkva u Obrovcu; na Saborni hram u Dubrovniku bačena je bomba; porušeni su ostaci crkve Časnog Krsta u Velikim Zdencima (stradala u Drugom svetskom ratu), opljačkan je manastir Orahovica… Gde je tome kraj i ko su počinitelji? Da li je rat, kada su u pitanju srpske pravoslavne crkve, manastiri i druga crkvena zdanja, uopšte završen?

* * * Dabrobosanska eparhija * * *

Postirana slika

„Koji mi pakoste, prebijajući kosti moje, rugaju mi se govoreći mi svaki dan: Gdje je Bog tvoj?“ (Psalam 42, 10)
Sedište prve episkopije u Bosni, posle krštenja Srba, osnovano je kod crkve Svetog Petra u Ban Brdu. Kada je Sveti Sava vršio organizaciju Srpske crkve od 1219. godine, ustrojio je prema Bosni eparhiju u Dabru, a posle pada Bosne pod Turke 1463. godine, dabrobosanski mitropolit je vršio duhovni nadzor nad pravoslavnima u celoj Bosni, pa je čak od pećkog patrijarha dobio vlast i nad pravoslavnim Srbima u Dalmaciji kao „egzarh cele Dalmacije“.
Sedište dabrobosanskog mitropolita bilo je najpre u manastiru Banji u Dabru. Kasnije se sedište pomeralo prema zapadu, te je neko vreme bilo u manastiru Rmnju, na tromeđi Bosne, Dalmacije i Hrvatske. Od 1713. godine, tron ovog vladičanstva je u Sarajevu, gde se nalazi i danas.
Posle nasilnog ukidanja organizacije Pećke patrijaršije (1766), na katedru dabrobosanskih mitropolita dolaze Grci. Tada je, na osnovu sporazuma između austrougarske države i Carigradske patrijaršije od 1880. godine, pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini postala autonomna mitropolija u čiji sastav pored Dabrobosanske ulaze još Zvornička, Zahumsko-hercegovačka, a kasnije i Banjalučko-bihaćka eparhija. U to vreme je pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini dobila i svoju nacionalnu jerarhiju. Prvi Srbin dabrobosanski mitropolit bio je Sava Kosanović (1881–1885), ali je on zbog sukoba sa agresivnim austro-katoličkim prozelitistima morao da odstupi. Njegovi naslednici produžili su borbu za jačanje i odbranu narodne crkveno-prosvetne autonomije.
Prilikom ujedinjenja Srpske pravoslavne crkve (1920), Dabrobosanska mitropolija je, kao i ostale eparhije u Bosni i Hercegovini, ušla u sastav obnovljene Srpske patrijaršije.
Bogoslovija, koja je do Prvog svetskog rata radila u Reljevu, a između dva svetska rata u Sarajevu, ugasila se u stradanjima Srpske pravoslavne crkve i njenog vernog naroda 1941. godine. Muzej stare crkve u Sarajevu svojim eksponatima rečito govori o pobožnim i kulturnim nastojanjima pravoslavnih Srba Sarajeva i Dabrobosanske eparhije u prošlim vekovima.
Od dabrobosanskih mitropolita koji su rezidovali u Banji, danas se zna za Josifa (1575) i za Gavrila Avramovića (1575–1588), koji je preneo sedište u Rmanj, a zatim preko Like prešao na austrijsku Slavonsku krajinu. Po raznim manastirima u zapadnoj Bosni su rezidovali: Aksentije (1589–1601), Teodor (1601–1619), Makarije (1620), Isaija II (1628–1635), Longin (1657), Hristifor (1671–1681), Atanasije Ljubojević (1681–1688), Visarion (1690–1708), Isaija III (1708–1709) i Mojsije Petrović (1709–1713).
Posle ukidanja Pećke patrijaršije (1766), Carigradska patrijaršija je dovodila ovamo za mitropolite mahom Grke (fanariote). To su bili: Danilo (1769), Kiril (1776–1779), Venedikt Kraljević (1805–1808), Kalinik (1809–1817), Venijamin (1817–1835), Amvrosije (1835–1840), Ignjatije I (1841–1850), Prokopije (1851–1853), Dionisije I (1856–1860), Ignjatije II (1861–1868), Dionisije II Ilić (1868–1871), Pajsije (1871–1874) i Antim (1874–1880).
Nakon sklopljene konvencije između Austrije i Carigradske patrijaršije (1880), mitropolit Antim je odstupio, a za mitropolita dabrobosanskog došao je Sava Kosanović (1881–1885); zatim, Đorđe Nikolajević (1885–1896), Nikolaj Mandić (1896–1907), Evgenije Letica (1907–1920), Petar Zimonjić (1921–1941), koji je mučenički postradao od ustaške ruke, Nektarije Krulj (1947–1966) i Vladislav Mitrović (1967–1992). Sadašnji mitropolit je Nikolaj (Mrđa).
Dabrobosanska mitropolija doživela je velika stradanja u Drugom svetskom ratu. Mučki je ubijeno 16 sveštenika i tri kaluđera. Kada su bliski saradnici upozorili dabrobosanskog mitropolita Petra Zimonjića da Postirana slikamu preti opasnost od ustaša, on je, pored ostalog, odgovorio: „Ja sam narodni pastir, pa me veže dužnost da sa svojim narodom delim dobro i zlo.“ Ustaše su ga uhapsile 12. maja 1941. godine i odvele u Sarajevo. Pre hapšenja, svojim sveštenicima je poručio: „Ostanite na svojim parohijama, pa šta bude narodu nek' bude i vama.“ Iz Sarajeva je premešten u Zagreb, gde je dobio robijaški broj 34; a iz Zagreba u Korenicu, odakle je 15. jula 1941. godine otpremljen u Gospić. Kroz sve dane tamničenja, mučen je i ponižavan na razne načine. Bačen je u jamu Jadovno na Velebitu, sa 55 pravoslavnih sveštenika.
Na području Dabrobosanske eparhije u ovom ratu (1991–1995), porušeno je 23, a oštećeno 13 hramova. Srušeno je 11 parohijskih domova i ostalih crkvenih zdanja, a tri parohijska doma su oštećena. Na području ove eparhije, srpske svetinje podjednako su uništavali muslimanski fundamentalisti i hrvatski nacionalisti. O tim zlodelima svedoče brojni primeri. Crkva Svetog Đorđa u Kopači (Donja Sopotnica) zadužbina je Herceg Stjepana iz 1446. godine. Od 1529. do 1531. godine pri ovom hramu je postojala srpska štamparija. Tokom 1993. godine, muslimanski fundamentalisti su je opljačkali, a potom zapalili. Porušili su i spomen-obeležje pored crkve, i bagerima uništili srpsko groblje.
Crkva Preobraženja Gospodnjeg u Jabuki kod Srbinja (Foče) obnovljena je i osvećena 15. avgusta 1991. godine. Nepunu godinu dana kasnije, 23. jula 1992, ustaše su je minirale i potpuno srušile. Srpsko groblje pored crkve takođe je uništeno.
Hram Svetog velikomučenika Georgija u Trnovu podignut je 1886, a generalno obnovljen 1986. godine. Muslimani su ovu crkvu najpre opljačkali, a potom (jula meseca 1992. godine) zapalili. Sveštenika trnovskog Nedeljka Popovića su posle zverskog mučenja ubili 10. juna 1992. godine u Godinjskim Barama, nedaleko od Trnova. Prilikom oslobođenja Trnova, pronađen je njegov grob, a zemni ostaci preneti su u Trnovo i sahranjeni u crkvenoj porti.

Sarajevo

Saborna crkva Rođenja Presvete Bogorodice – podignuta 1872. godine. Dosta oštećena, ne vrši se bogosluženje (1991–1995).
Zgrada Mitropolije. Granatirana 1992. godine i tom prilikom jedan deo zgrade izgoreo zajedno sa bibliotekom i arhivom. Prethodno opljačkana.
Stara crkva Svetih arhangela Mihaila i Gavrila – iz XV veka. Granatirana sedam puta, oštećena (1991–1993).

Sarajevo (Dobrinja)

Crkva Svetog Vasilija Ostroškog – u izgradnji. Oštećena 1992. godine.

Sarajevo (Novo)

Crkva Preobraženja Gospodnjeg – podignuta 1939. godine. Opljačkana i demolirana 1992. godine.

Bilješevo
Crkva Svetog Jovana Krstitelja – podignuta 1905. godine. Spaljena od strane muslimana 1992. godine. Parohijski dom demoliran i spaljen od muslimana 1992. godine. Groblje oskrnavljeno (1991–1995).

Blagaj

Postirana slika]Postirana slika

Crkva Svetog velikomučenika Georgija – podignuta 1853. godine. Obnavljana nekoliko puta. Minirana i sravnjena sa zemljom 1995. godine. Parohijski dom zapaljen od Hrvata i muslimana 1995. godine.
Blažuj
Crkva Svetog Save Srpskog – podignuta 1895. godine. Pogođena granatom 1992. godine. Obnovljena.
Bugojno
Crkva Rođenja Presvete Bogorodice – podignuta 1853. godine. Srušena od muslimanske i hrvatske armije tokom ratnih operacija 15. decembra 1992. godine. Nije za upotrebu. (ECMM No. 2/95, 33). Novi parohijski dom srušen 1992. godine od strane Hrvata.
Visoko
Crkva Svetog velikomučenika Prokopija – podignuta 1857. Oštećena i demolirana 1992. godine, Iznutra potpuno uništena i prekopana u oltarskom delu 1995. Parohijski dom nasilno useljen 1995. godine.

Vitovlje (kod Travnika)

Crkva zapaljena 1995. godine od muslimana.

Vukovsko (Donje)

Crkva Uspenja Presvete Bogorodice – podignuta 1864. godine. Provaljena i oštećena, prozori polupani. Ikone i druge crkvene predmete uzeo HVO (ECMM, No. 2/95,16).
Golo Brdo
Crkva Začeća Svetog Jovana Krstitelja – podignuta 1986. godine. Spaljena i srušena 1992. Parohijski dom spaljen i srušen od strane muslimana 1992. godine.

Goražde (Sopotnica-Kopači)
Crkva Svetog velikomučenika Georgija (u narodu poznata kao Donja Sopotnica) – sagradio Herceg Stjepan 1446. godine. Od 1529. do 1531. godine, pri crkvi bila prva srpska štamparija na ovom području. Tokom vekova obnavljana nekoliko puta. Muslimani crkvu opljačkali, a potom zapalili 1993. godine. Pomoćni objekti pored crkve zapaljeni 1992. Pravoslavno groblje uništeno bagerom 1993. godine.

Goražde

Kapela opljačkana i srušena od muslimana 1992. godine. Parohijski dom opljačkan i srušen od strane muslimana 1992. godine.

Donji Malovan (kod Kupresa)

Crkva Svetog kneza Lazara Kosovskog – podignuta 1971. godine. Granatirana 1992. Obnovljena i ponovo granatirana i zapaljena od strane HVO novembra 1994. godine. Nije za upotrebu (ECMM, No. 2/95, 19).

Zavidovići

Crkva Svetog Save Srpskog – podignuta 1912. godine. Opljačkana i demolirana 1992. godine.

Zavidovići (Čardak)

Crkva Svetog Nikole – podignuta 1984. godine. Zapaljena od strane muslimana 1992. godine.

Zenica

Crkva Rođenja Presvete Bogorodice – podignuta 1886. godine. Oštećena (krov i fasada) 6. juna i 27. decembra 1992. godine od strane HOS-a i lokalnih snaga. Vrši se bogosluženje (ECMM, No. 1/94, 70). U parohiji srušeno 9 seoskih kapela (1991–1995).

Jabuka (Ustikolina)
Crkva Preobraženja Gospodnjeg podignuta 1937. godine. Obnovljena i ponovo osvećena 15. avgusta 1991. godine. Minirana i potpuno srušena od ustaša 23. jula 1992. Groblje pored crkve porušeno 1992. godine.

Kakanj

Crkva Svetih apostola Petra i Pavla. Oštećena fasada crkve i razbijeni prozori (1991–1995).
Kiseljak (kod Sarajeva)
Crkva Svetog proroka Ilije – podignuta 1937. godine. Oštećena 1992. godine.

Pazarić

Crkva Svetih apostola Petra i Pavla – podignuta 1896. godine. Zapaljena i sravnjena sa zemljom 1992. od strane muslimana. Parohijski dom zapaljen 1992. godine.

Ravno

Crkva Svetog proroka Ilije. Zapaljena od Hrvata 1995. godine.

Stog (kod Zavidovića)

Crkva Svetog velikomučenika Georgija – podignuta 1912. godine. Zapaljena, potom srušena i sravnjena sa zemljom od strane muslimana 1995. godine. Parohijski dom zapaljen, potom srušen i sravnjen sa zemljom od strane muslimana 1995. Svetosavski dom sravnjen sa zemljom 1995. godine.

Trnovo
Crkva Svetog velikomučenika Georgija – podignuta 1886. godine. Obnovljena i osvećena na stogodišnjicu 1986. godine. Porušena i opljačkana od strane muslimana jula 1992. Paroha trnovskog, Nedeljka Popovića, islamski fanatici ubili nakon zverskog mučenja 10. juna 1992. godine u Godinjskim Barama, nedaleko od Trnova. Njegovo telo pronađeno prilikom oslobađanja Trnova i sahranjeno u crkvenom dvorištu. Parohijski dom zapaljen od muslimana 1992. godine.

Turbe (kod Travnika)
Crkva Svetog Jovana Krstitelja – podignuta 1970. godine. Oštećena i opljačkana 1992. Ne vrši se bogosluženje. Parohijski dom zapaljen 1992. godine.

Foča
Deo zgrada Crkvene opštine, koji je služio za prodaju sveća, izgoreo 1992. godine.

Hadžići

Crkva Rođenja Presvete Bogorodice – podignuta 1937. godine. Pogođena granatom 1995. godine (uništen krov sa kupolom). Obnovljena.

Napomena: Po Dejtonskom sporazumu od 19. marta 1996. godine, ostaju napuštene crkve u: Ilijašu, Reljevu, Blažuju, Hadžićima, Nišiću, Prači i Ustikolinama. Srpski narod se iselio, sveštenstvo poslednje napušta te prostore.

U Drugom svetskom ratu u ovoj Eparhiji unisteni su brojni srpski hramovi (Vucevci, Erdut, Osijek, Tenja, Cepin, Cepinski Martinci, i jos neki), a jedan broj crkava preuredjen je u rimokatolicke bogomolje (Bijelo Brdo, Koprivna, Markusica, Poganovci, Budimci).

U ratu (1991–1995), u Osjeckopoljskoj i baranjskoj eparhiji unisteno je 14 crkava, a 35 je osteceno. Poruseno je sest, a osteceno osam parohijskih domova i ostalih crkvenih zdanja.

Sveti arhijerejski sabor izabrao je 1991. godine za Osjeckopoljskog i baranjskog episkopa Lukijana (Vladulova), arhimandrita manastira Bodjana. Sediste Eparhije, umesto u Osijeku, privremeno je u Dalju.



Beli Manastir
Grobljanska kapela, zaduzbina Romana Milorada, iz 1987. godine. Ostecena 1992. godine granatama hrvatske vojske. Stradao toranj, deo krova i juzni prozor.

Bijelo Brdo
Crkva prenosa mostiju Svetoga Nikole podignuta 1764, a zvonik dogradjen 1809. godine. Ikonostas slikao Jovan Isailovic Stariji 1783, a zidno slikarstvo Jovan Isailovic Mladji 1850–1854. godine. U Drugom svetskom ratu (1941–1945) crkva pretvorena u rimokatolicku, a pravoslavni zivalj tog kraja nasilno preveren. Ikonostas odnet, a drvorezbarija ikonostasa unistena. Ovim neprimerenim cinom rukovodio franjevac Kamilo Kolb. Posle rata, crkva renovirana i podignuta nova oltarska pregrada. Crkva ostecena u toku ratnih operacija 1991–1993. godine.

Bolman
Crkva Svetih apostola Petra i Pavla podignuta u drugoj polovini XVIII veka; obnovljena 1904. godine. U Drugom svetskom ratu, marta 1945, zapaljeni ikonostas, crkveno-umetnicki predmeti, bogosluzbene knjige i deo arhive. Hram stradao 2. januara 1992. godine. Hrvatska vojska ga granatira u vise navrata; znatno ostecen zvonik i krov crkve. Spolja potpuno obnovljena.

Borovo Selo
Crkva Svetog arhidjakona Stefana podignuta 1761, a generalno obnovljena 1987. godine. U ratu (1941–1945) pretvorena u rimokatolicku crkvu, a ikonostas ostecen. Crkva obnovljena 1951/52. godine. Tokom ratnih dejstava 1991/92. godine od velikih detonacija popucali svodovi. Parohijski dom, usled ogromnih detonacija tokom ratnih dejstava 1991/92. godine, pretrpeo velika ostecenja; svi zidovi popucali.

Bracevci
Crkva Svetog velikomucenika Dimitrija podignuta 1778, a obnovljena 1827. i 1844. godine. Tokom 1991–1994. godine opljackana i demolirana, a bogosluzbeni predmeti, crkvene i maticne knjige i arhiva unisteni.

Brsadin
Crkva Svetog arhangela Gavrila iz 1750, a zvonik dozidan 1834. godine. Tokom Drugog svetskog rata (1941–1945) ostecen ikonostas, a bogosluzbeni predmeti, crkvene i maticne knjige, kao i arhiva, delimicno unisteni. Crkva u celini obnovljena 1983. godine. Znatno ostecena u toku ratnih dejstava 1991–1993. godine. Spolja potpuno obnovljena.

Budimci
Crkva Vaznesenja Gospodnjeg podignuta 1795, obnovljena 1837. i 1862. godine. Nemci je zapalili 31. oktobra 1943. godine. Posle rata obnovljena. Ostecena, demolirana pocetkom maja 1995. godine (Izvestaj ECMM, ¤ 3/95, 29).

Valpovo
Kapela Svetog Stefana Stiljanovica potice iz XIX veka. Srusena od strane Hrvata (1991–1993).

Vinkovci
Crkva Svete Trojice podignuta 1794, a ikonostas, rad Stojana i Jakova Nedica, 1811. godine. U ratu (1941–1945) crkvu opljackali i ostetili Hrvati. Posle rata obnovljena. Crkva opljackana, spaljena, potom minirana oktobra 1991. godine od strane Hrvata. Materijal porusene crkve iznet, a na crkvistu je parkiraliste. Parohijski dom opljackali, a zatim minirali, Hrvati oktobra 1991. godine.

Vukovar
Crkva Prenosa mostiju Svetog Nikole podignuta u vremenu od 1732. do 1737. godine. Drvorezbariju ikonostasa radio Tomas Firtler 1771–1773, a ikone slikao Vasilije Ostojic 1771–1776. godine. Zidno slikarstvo izveo Jovan Isailovic Mladji 1854. godine. U Drugom svetskom ratu (1941–1945) opljackana i demolirana. Posle rata, ova Saborna crkva obnovljena. U ratu 1991/92. godine hram miniran i zapaljen. Srusen gornji deo zvonika, krovna konstrukcija i svod crkve. Unutrasnjost potpuno demolirana i spaljena. Crkva u obnovi.
Crkva Svete Paraskeve (Petke) podignuta na „Dobroj Vodi" u vremenu od 1808. do 1811, a obnovljena 1908. godine. U Drugom svetskom ratu demolirana i oskrnavljena. Obnovljena 1982. godine. Crkvica opljackana i granatirana (1991–1995). Spolja potpuno obnovljena.
Crkva Svetog Prokopija podignuta na imanju Paunovica „Tresnja". Znatno ostecena i opljackana u toku ratnih operacija 1991/92. godine.
Crkva Svetog Nikole (Mauzolej porodice Paunovic) granatirana i najvecim delom razrusena. Unisten ikonostas i zidno slikarstvo Stevana Aleksica (1991–1993). Unistena i kapela (mrtvacnica) na groblju (1991–1993). Unistena i zgrada gde je stanovao cuvar koji je odrzavao kompleks porodice Paunovic (1991–1993).
Kapela Vaskrsenja Hristovog, na groblju, podignuta pocetkom XX veka. Opljackana i tesko ostecena, granatirana u toku ratnih operacija 1991/92. godine. Tesko ostecen mozaik Vaskrsenja Hristovog.

Gabos
Crkva Rodjenja Presvete Bogorodice podignuta 1810, obnovljena i dogradjena 1839. godine. Ikonostas iz 1844. godine. U ratu (1941–1945) unistena arhiva i deo crkvenih dragocenosti. Obnovljena 1965. godine. Tokom 1992. godine u nekoliko navrata granatirana i nalazi se u vrlo teskom stanju; sva ispucala, zvonik sklon padu, zvona polupana. Parohijski dom ostecen granatama i sklon padu (1991–1993).

Gornji Petrovci
Crkva Vaznesenja Gospodnjeg podignuta 1769. godine. Ikonostas slikao Bogdan Djukic u prvoj polovini XIX veka. U proslom ratu (1941–1945) unistena arhiva i deo bogosluzbenih predmeta. Crkvu tesko ostetile tokom 1991/92. godine granate, posebno krov i zvonik. Iz crkve ukradeno 60 ikona. Hram spolja obnovljen. Parohijski dom ostecen 1991/92. godine.

Gornji Tovarnik
Crkva Svetog velikomucenika Georgija (pripada Sremskoj eparhiji) podignuta izmedju 1797. i 1799. godine. Zidno slikarstvo uradio Petar Cortanovic 1834. godine. Drvorezbariju na ikonostasu izveo Georgije Devic 1842, a ikone slikao Jovan Isailovic Mladji 1853. godine. Crkva obnovljena 1903. godine. Tokom rata (1941–1945) unistena arhiva i deo bogosluzbenih predmeta. Obnovljena 1984. godine. Tokom 1991/92. nekoliko granata ju je pogodilo tako da je unisten krov i zvonik, a zidovi popucali. Zidno slikarstvo znatno osteceno. Hram spolja obnovljen.

Dalj
Crkva Svetog velikomucenika Dimitrija. Na starijem crkvistu podignut 1799. godine Saborni hram. Ikonostas slikao Pavle Djurkovic 1822–1824. godine. Crkva demolirana 1942. i tom prilikom opljackane sve dragocenosti, srusena krovna konstrukcija. Ikonostas delimicno spaljen, a zvona odneta. Za stradanje ovog hrama odgovornost snosi rimokatolicki svestenik Josip Astalos. Crkva ostecena u toku ratnih operacija 1991/92. godine; pogodjena granatama (1991–1993) (Izvestaj ECMM ¤ 5/96, 52). Parohijski dom ostecen u toku ratnih dejstava 1991/92. godine.

Darda
Crkva Svetog arhangela Mihaila podignuta 1777, a obnovljena 1924. i 1982. godine. U noci izmedju 21/22. avgusta 1991. godine ostecena fasada crkve od strane hrvatske vojske; pogodjena granatama (1991–1993) (Izvestaj ECMM ¤ 5/96, 100).

Dopsin
Crkva Svetih apostola Petra i Pavla podignuta 1764. godine. Opljackana i demolirana (1991–1995).

Erdut
Crkva Svetog arhangela Gavrila podignuta 1757. godine. Ikonostas i zidno slikarstvo slikao Jovan Isailovic Stariji 1805. godine. Na Bozic 1942. crkvu srusili Hrvati. Na temeljima porusene crkve podignuta posle rata nova. Uoci hramovne slave, 25. jula 1991. godine, hrvatska vojska, odnosno clanovi Hrvatske demokratske zajednice, iz neposredne blizine minobacacima gadjali crkvu. Toranj i zidovi pogodjeni granatama (1991–1993) (Izvestaj ECMM ¤ 5/96, 118). Tom prilikom porusen krov i deo severnog zida. Crkva spolja obnovljena.

Jagodnjak
Crkva Svetog Nikole iz XIX veka. Ostecena (1991–1993).

Jankovci (Novi)
Crkva Svetog proroka Ilije iz 1794. godine. Ostecena od strane hrvatske vojske 1991. godine: razoreni krov, zvonik, prozori i vrata, a znatno ostecena fasada i unutrasnjost hrama, posebno zivopis. Bogosluzbeni predmeti i crkvene knjige pokradeni. Spolja obnovljena.

Knezevo
Crkva Svetog velikomucenika Georgija zaduzbina kralja Aleksandra I Karadjordjevica. Tokom Drugog svetskog rata (1941–1945) opljackana: odnete ikone sa ikonostasa, liturgijski predmeti, crkvene knjige, zatim pevnica i tepisi (darovi kralja Aleksandra). U ratu (1991) ostecena fasada puscanim zrnima.

Koprivna
Crkva Rodjenja Presvete Bogorodice potice iz srednjeg veka; obnovljena 1757. godine. U ratu (1941–1945) bila preuredjena u rimokatolicku. Ikonostas i svi liturgijski predmeti ukradeni, a crkva srusena (1991–1993).

Marinci
Crkva Svetog velikomucenika Georgija podignuta 1758, obnovljena 1808. i 1987. godine. Drvorezbariju ikonostasa radio Maksim Lazarevic 1829, a ikone slikali 1834. godine Ilija Loncarevic i Jovan Nedeljkovic. U Drugom svetskom ratu bogosluzbeni predmeti i crkvene knjige delom opljackani. Tokom ratnih operacija 1991. godine unisten krov i zvonik. Ukradeno 14 ikona. Unistena drvorezbarija ikonostasa i zidno slikarstvo.

Markusica
Crkva Silaska Svetoga Duha podignuta 1810, a obnovljena 1989. godine. Ikonostas slikao Jovan Isailovic Stariji 1775–1777. godine. U Drugom svetskom ratu preuredjena u rimokatolicku. Crkva znatno ostecena: krov, zidovi i zvonik stradali u akcijama hrvatske vojske 9. novembra 1991. i 8. aprila 1992. godine; pogodjena granatama (1991–1993) (Izvestaj ECMM ¤ 5/96, 64).

Miklusevci
Crkva Prenosa mostiju Svetog Nikole podignuta 1758, obnovljena 1889. i 1968. godine. Generalno obnovljena 1982. godine. Krovna konstrukcija i fasada ostecena delovima granata (1991–1993) (Izvestaj ECMM ¤ 5/96, 19). Iz hrama sve opljackano, skinut i polijelej. Parohijski dom porusen granatama (1991–1993).

Mirkovci
Crkva Prenosa mostiju Svetog Nikole podignuta izmedju 1809. i 1813. godine. Ikonostas iz 1934. Vrata crkve minirana 5. januara 1990. godine. Hram granatiran tokom ratnih operacija u vise navrata (1991–1993). Spolja obnovljena. Parohijski dom znatno ostecen (1991–1993).


Negoslavci
Crkva Uspenja Presvete Bogorodice podignuta 1758. generalno obnovljena 1987. godine. Tokom ratnih operacija granatama ostecen krov i fasada crkve (1991–1993).
Crkva Rodjenja Svetog Jovana Pretece na groblju podignuta 1708, a obnovljena 1987. godine. Tokom ratnih dejstava ostecen krov i fasada (1991–1993). Parohijski dom znatno ostecen tokom hrvatskog granatiranja (1991–1993).

Osijek
Kapela Vaskrsenja Hristovog u parohijskom domu napravljena 1960. godine. Oktobra 1991. godine kapela i parohijski dom opljackani, a jedan deo inventara unisten. U dva navrata, 1993. i 1994. godine, namerno podmetnut eksploziv.

Osijek (Donji grad)
Crkva Uspenja Presvete Bogorodice podignuta 1743. godine. Tokom Drugog svetskog rata srusena do temelja. Novi hram podignut u periodu od 1966. do 1979. godine. Tokom 1991/92. godine vise puta granatiran. Opljackan 1992. i 1993. godine. Dva puta miniran, 1992. i 1993. godine. Parohijski stan demoliran i opljackan (1991–1993).

Osijek
Kapela Pokrova Presvete Bogorodice ustrojena 1948. godine u ulici Zmaj Jovinoj 25. Pogodjena granatom 1992. godine. Iste godine i opljackana. Grobljanska kapela Prenosa mostiju Svetog Nikole podignuta 1892. godine. Provaljena 1992. i tom prilikom delom opljackana, a deo crkveno-umetnickih predmeta i bogosluzbenih knjiga unisten. Nekoliko vrednih ikona nestalo.

Ostrovo
Crkva Rodjenja Svetog Jovana Pretece podignuta u vremenu od 1810. do 1815. godine. Ikonostas slikao Djordje Diklic 1841. U ratu (1941–1945) demolirana. Obnovljena 1965. i 1984. godine. Crkva tesko postradala u toku ratnih operacija 2. septembra 1991. i 16. aprila 1992. godine. Toranj i krov pogodjeni granatama (1991–1993) (Izvestaj ECMM ¤ 5/96, 66). Deo crkveno-umetnickih dragocenosti nestao. Parohijski dom demoliran i opljackan 1991/92. godine.
Kapela podignuta na mesnom groblju u XIX veku. Porusila je hrvatska vojska decembra 1991. godine.

Paucje
Crkva Svetog velikomucenika Georgija podignuta 1777, obnovljena 1867/68. i 1886. godine. Srusili je Hrvati 1943. godine. Posle rata podignut novi hram. Crkvu minirali Hrvati (1991–1993). Crkveno-umetnicke dragocenosti i crkvene knjige stradale.

Pacetin
Crkva Prenosa mostiju Svetog Nikole podignuta u vremenu od 1752. do 1759. godine. Ikonostas slikao Djordje Rakic 1891. Obnovljena 1908, 1958. i 1986. godine. U Drugom svetskom ratu (1941–1945) ostecena i preuredjena u rimokatolicku. Ostecena u toku ratnih operacija 1991. godine; pogodjena sa vise granata.

Poganovci
Crkva Svetog proroka Ilije provaljena, demolirana i opljackana od strane Hrvata (1991–1993).

Sarvas
Crkva Rodjenja Svetog Jovana Krstitelja podignuta 1753; ikonostas slikao Dimitrije Bacevic 1766. godine. Po raseljavanju Srba, ovaj hram ustupljen Rimokatolickoj crkvi. Novi hram posvecen istom Svetitelju zapocet 1970, a osvecen 21. oktobra 1990. godine. Crkvu znatno ostetili Hrvati u vise navrata u vremenu od 26. juna do 17. septembra 1991. godine: ostecen krov, a unutrasnjost crkve zapaljena. Stradao novi ikonostas, zivopis, bogosluzbeni predmeti, odezde i crkvene knjige. Sve spaljeno. Prema Izvestaju (ECMM, ¤ 1/94, 88) crkva minirana, ostali samo temelji.

Sotin
Crkva Prenosa mostiju Svetog Nikole podignuta 1802, a generalno obnovljena 1968. godine. Tokom avgusta 1991. ostecena puscanim zrnima od strane Zbora hrvatske garde.

Sremske Laze
Crkva Rodjenja Presvete Bogorodice podignuta 1775, a obnovljena 1979. godine. Ikonostas slikao Djordje Rakic. U Drugom svetskom ratu toranj crkve sluzio nemackoj vojsci kao mitraljesko gnezdo. Znatno ostecena 1991. godine od strane hrvatske vojske; granatama ostecen krov i fasada (1991–1993) (Izvestaj ECMM ¤ 5/96, 43). Parohijski dom tesko ostecen 1991. godine i nije za stanovanje.

Tenja
Crkva Prenosa mostiju Svetog Nikole podignuta 1761. ikonostas slikali Janko Halkozovic i Jovan Isailovic Stariji 1777. godine. Crkva srusena do temelja 1942, a nova podignuta 1985. godine. Ostecena u toku ratnih operacija 1991/92. godine. Prema Izvestaju (ECMM, ¤ 1/94, 84) crkva namerno minirana, ostali samo temelji.

Cepin
Crkva Svetog arhangela Mihaila podignuta 1759. godine. Novi hram zavrsen i osvecen 1981. godine. Srusili ga Hrvati 1992. Ostao samo deo zvonika.

Cepinski Martinci
Crkva Svetog velikomucenika Georgija provaljena i demolirana izvan ratnih dejstava. Bogosluzbeni predmeti i crkvene knjige delom opljackani (1991–1995).

Sarengrad
Crkva Svetih arhangela Mihaila i Gavrila podignuta 1805. godine. Drvorezbariju za ikonostas uradio Georgije Devic 1828, a ikone i zidno slikarstvo izveo Bogdan Djukic 1854. godine. Obnovljena 1935. i 1973. godine. U ratu od 1941. do 1945. demolirana, a crkveno-umetnicki predmeti opljackani. Crkva znatno ostecena 6. oktobra 1991. godine; posebno stradali krov i zvonik. Pogodjena granatama (1991–1993) (Izvestaj ECMM ¤ 5/96, 36). Parohijski dom tesko ostecen 1991. godine i nije za stanovanje.

Sidski Banovci (Eparhija sremska)
Crkva Svete Paraskeve podignuta 1818. Ikonostas, ripide i darohranilnicu slikao Zivko Petrovic 1840. godine. Decembra 1944. godine tesko je ostetile nemacke tenkovske jedinice. Pogodjena dvema granatama; toranj delimicno unisten oktobra 1991. godine (Izvestaj ECMM ¤ 5/96, 27).

http://www.klix.ba/vijesti/bih/rs-duzna ... /151213065

RS dužna platiti 900.000 KM zbog rušenja džamije u Ustikolini

Republika Srpska dužna je Islamskoj zajednici BIH isplatiti 958.128 KM zbog rušenja najstarije džamije u BIH, Turhan Emin-begove džamije u Ustikolini, imamske kuće i objekta Islamske zajednice.

Presuda koju je ovih dana donio Općinski sud u Goraždu je prvostepena, a prema njoj je RS dužna IZ BIH isplatiti i zatezne kamate počev od dana podnošenja tužbe kao i troškove parničnog postupka u iznosu višem od 24.000 KM.

Očekujući žalbu na ovakvu presudu, u Islamskoj zajednici su stava da će biti istrajni te da će iskoristiti sve pravne mogućnosti.

Tužba zbog rušenja džamije koja je sagrađena u periodu od 1448.–1449. godine kada je i dobila ime po turskom vojskovođi Turhan Emin-begu, podignuta je 12.augusta 1998. godine. U ratovima na ovom području džamija je više puta paljena, ali i obnavljana, da bi 1956.godine bila stavljena pod zaštitu države kao vrijedan nacionalni spomenik. Najstariju džamiju na Balkanu, u aprilu 1992. minirale su paravojne formacije eniteta RS .Veći dio kamenih ostataka džamije je razbacan a godinu dana nakon rušenja odlukom tadašnjih vlasti teren u neposrednoj blizini džamije je razoren, a svi njeni ostaci, posebno munara, potpuno uništeni. Džamija je ponovo obnovljena i svečano otovrena u julu 2007. godine.

Nakon presude za rušenje banjalučkih džamija, koja je zbog navodne nepravomoćnosti njenog podnošenja, odbijena, prvostepena presuda SUD-a u Goraždu druga je presuda koja se odnosi na rušenje džamija u ratu. Senaid Zajimović, direktor Vakufske direkcije BiH kaže da će istrajati tražeći pravdu u Strazburu te naglašava da će i u slučaju Turhan Emin-begove džamje biti istrajni.

"Nadam se da će ovako ostati. Ako ne ostane, onda moramo koristiti druge pravne lijekove kako bi se izborili za nju, ali i za druge džamije. Jer, jedna konačna presuda postaje sudska praksa. Mi ne smijemo odustati od toga, jer to je naša obaveza da sve ono što je zločinačka ruka uništila, barem na ovaj način uspijemo nadoknaditi. Sljedeće instance su Ustavni sud, a nakon toga Strazbur. Strazbur će sve češće biti naša adresa za podizanje raznih tužbi ili za završetak određenih postupaka. Mislim da će oni ići sa žalbom, a mi idemo do kraja s odgovarajućim pravnim lijekovima, jer to je sudbina ovakvih slučajeva koji su politički motivirani“, kaže Senaid Zajimović.

Vakufsku direkciju IZ BIH u ovom slučaju zastupao je advokatski ured „Hrvačić“. Oni smatraju da je sa stanovišta pravne prakse ovo jedna od najznačajijih odluka jer je Republika Srpska obavezana da snosi troškove rušenja džamije i pratećih objekata u Ustikolini, a da je pri tome utvrđeno da je tužba i blagovremena i dokazana u potpunosti.

"Ovo je zasigurno veliki uspjeh pravosuđa BiH i očekujemo da će navedena presuda biti potvrđena od strane Kantonalnog suda i implementirana u što kraćem roku", navode iz advokatskog ureda.

Goraždanski muftija Remzija ef. Pitić ističe kako je ova presuda važna iz više razloga. Najprije zbog činjenice da je dokazano ko je odgovoran za rušenje džamije u Ustikolini.

"Drugi važan razlog je da presuda potvrđuje kako je rušenje džamije zločin. Nažalost mi živimo u takvom okruženju da je I to potrebno dokazivati I utvrđivati. Ono što se civiliziranom svijetu podrazumjeva a to je da rušenje vjerskih objekata predstavlja zločin, mi u ambijentu u kojem živimo moramo I to dokazivati I utvrđivati. Također, ovom presudom se šalje poruka da se ovakvi postupci neće zaboraviti, da oni koji su to učinili neće ostati nekažnjeni i da se ima preventivno djelovati kako se slični barbarizmi ne bi ponavljali nikad više", kaže muftija Pitić.

On dodaje kako je iznos koji je sud presudio u ovom slučaju najmanje važan.

"Džamija u Ustikolini je samo jedna od stotina džamija koje su srušene tokom agresije na BIH, a štete, u materijalnom smislu, se mjere u milijardama. I nije to suština, suština je da se one druge vrste štete ne mogu ničim nadoknaditi I sanirati. Nadamo se da će ova presuda doživjeti svoj konačni epilog onako kako Bog zapovijeda, i kako civilizirani ljudi i društva rješavaju ovako teška pitanja. Samo na taj način imamo nadu da ova zemlja i svaki njen čovjek ima pravo sa optimizmom gledati u budućnost“, ističe ef. Pitić.

U najavi posljednje epizode izvrsne serije Kako je obranjena Hrvatska? stoji: "Prilikom velikosrpske agresije na Hrvatsku na posebnoj meti agresora bili su objekti katoličke crkve. Ukupno je stradalo 1426 crkava, kapela i samostana. Od toga je 380 objekata potpuno uništeno, a 416 njih teško oštećeno. " Ovo je već treća različita brojka na koju nailazim. U Muzeju Oluje na kninskoj tvrđavi stoji da je potpuno uništeno 214 katoličkih crkava, a na svemreži sam našao brojku od 450.

zagrebacka sranja

da je zapravo bila velikosrpska agresija mobilizovanim celokupnim srpskim stanovnistvom i jasnom naredbom pokosi sve do italije
od njih bi ne bi ostalo bas nista

ni kamen u medjugorju

pa što nije? ne precjenjuj srpsku vojničku moć, sve je to gola nesposobna seljačina a i pola vas je ionako cigana, bugara i vlaha.

O uništavanjima pravoslavnih i katoličkih crkvi i džamija na području današnje Hrvatske i BiH u Drugom svjetskom i u Domovinskom ratu.

http://www.frontal.ba/blogovi/blog/6050 ... ercegovini

http://www.aimpress.ch/dyn/pubs/archive ... bs-beo.htm

https://sr.wikipedia.org/sr-el/%D0%A3%D ... 1%98%D0%B8

Privremeno izvješće o ratnim štetama na kulturnoj baštini u Hrvatskoj, 25. rujna 1992. godine... Nepokretnih spomenika kulture ukupno oštećeno 675, razoreno 88, teže oštećeno 192, lakše oštećeno 177, teško utvrditi narav oštećenja za 218. Crkvi ukupno oštećeno 434, razoreno 73, teže oštećeno 118, lakše oštećeno 50, teško utvrditi narav oštećenja za 189. Povijesnih naselja ukupno oštećeno 245, razoreno 28, teže oštećeno 32, lakše oštećeno 83, teško utvrditi narav oštećenja za 102. Građanskih građevina i dvoraca ukupno oštećeno 194, knjižnica 195.

Džamija u Umoljanima, uslijed velike nadmorske visine najnepristupačnija bosanska džamija. U ovoj džamiji, tijekom Drugoga svjetskog rata, čuvana je i sačuvana Sarajevska Hagada. Tijekom rata 1992.-1995. jedini objekt na području bjelašničkih sela koji nije bio zapaljen je džamija u Umoljanima. O tome ispredaju se različite priče i legende.

Dvodijelni dokumentarac, iz 1993. godine, o stradanju džamija u općini Lukavac. Zanimljivo. Neposredno prije rata BiH je imala 1105 pravih džamija s minaretom, a u prvih par mjeseci rata spržene su 462.

Saborna srpska pravoslavna crkva svete Trojice u Pakracu, zapaljena u Domovinskom ratu, 1991. godine

Na otoku Visovcu u Nacionalnom parku Krka nalazi se galerija fotografija tijekom rata uništenih i oskrnavljenih katoličkih crkvi. U prostoriji je izloženo jedno oskrnavljeno raspelo. To sam fotografirao.

https://commons.wikimedia.org/w/index.p ... lshowall=1