Bogorodica Gradačka - Hram Vaznesenja Hristovog











Ktitor je knez Stracimir, brat velikog Župana Stefana Nemanje. Hram je građen od 1180. do 1190. godine.

Knez Stracimir je umro oko 1190. godine, dok je manastir završen neku godinu ranije. U Studeničkom tipiku, sačinjenom između 1204. i 1207. godine, kada je Sveti Sava bio iguman ovog manastira, Bogorodica Gradačka se pominje kao jedno od šest crkvenih središta čije starešine učestvuju u izboru studeničkog igumana.

Osnova crkve je pravougana, dužine 29,75m. Po arhitekturi, to je veoma prostran hram sa trodelnim oltarskim prostorom na istočnoj strani, sa zvonicima i visokom središnjom kupolom čiji je raspon skoro 12m.

Turci su delimično rušili i od nje pravili islamsku bogomolju, no Srbi su je uporno obnavljali. Prva obnova izvršena je 1834. godine, a druga znatno obimnija, 1856. godine. Radikalno je promenjen spoljašnji izgled hrama. Uverenje da barokni stil ne odgovara staroj čačanskoj crkvi, pokrenulo je novu restauraciju da bi joj se vratio srednjevekovni oblik. Uzorci su traženi u starim raškim hramovim.

Ikonostas čačanske crkve izuzetno je velika, razvijena, višespratna celina koju čine pet oslikanih zona, u raskošno rezbarenom tkivu oltarske pregrade smešteno je 48 ikona.

Ovde su nađena stara zvona zakopana u zemlji. Na jednom od njih otkriven je natpis na staroslovenskom, koji kaže da je zvono poklonio gradački mitropolit Nikifot, a na drugom da je zvono dar Presvetoj Bogorodici Gradačkoj iz 1454.godine. Zvono je jedno od najstarijih u Srbiji.
U riznici čačanske crkve nalazi se više starih rukopisnih knjiga. Najznačajnije je četvorojevanđelje, poznato u nauci kao „čačansko“.
Bogorodica Gradačka poznata je kao nekadašnji manastir Gradac.
Ovaj naziv upućuje na postojanje naselja u blizini bogomolje podignute krajem 12. veka.
Prvi pomen o slovenskom naselju na mestu gde je danasnji Čačak nalazimo u Studeniničkom tipiku, koji je pisao Sveti Sava.

Crkva se nalazi u samom centru Čačka.

Manastir Ćelije







Tačno vreme nastanka Manastira nije sasvim poznato. Prema istorijskim podacima Manastir potiče iz Srednjeg veka, a narodno predanje njegovo osnivanje vezuje za kralja Dragutina koji je od 1282. do 1316. godine upravljao ovim krajevima kao Sremski kralj.

U doba dugog i teškog turskog ropstva Manastir je često rušen i paljen, i opet obnavljan. Duhovnici Manastira bili su istaknuti narodni vođi i njihova aktivnost je smetala kako Turcima tako i svim kasnijim neprijateljima Pravoslavlja i Srpstva.

U XVIII veku Manastir igra značajnu ulogu u životu Valjevske nahije. U vreme Karađorđevog ustanka 1804. godine knez Aleksa Nenadović i vojvoda Ilija Birčanin (čiji se grob do danas nalazi u porti manastirske crkve) behu među prvima posečeni od dahija, a zajedno sa njima i arhimandrit Rafailo, poznatiji u narodu kao Hadži - Ruvim, koji postrada mučenički za veru Hristovu. Manastirski konaci su služili kao vojna bolnica sve do pada Karađorđeve Srbije.

U XIX veku u Ćelijama se osniva Osnovna škola, među prvima u Srbiji pod Milošem Obrenovićem. U ovoj školi je Sv. Vladika Nikolaj Velimirović „prvi bukvar učio“, i Ćelije celog života u srcu nosio kao „prvu ljubav“ prema Bogu i rodu.

Manastir Ćelije je 1837. godine pretvoren u parohijsku crkvu, što je ostao do 1928, kada su odlukom Svetog Arhijerejskog Sabora pretvoren u ženski manastir.



Ava Justin


Neiscrpna riznica Duha i Premudrosti, arhimandrit dr Justin Popović, bivši profesor Teološkog fakulteta, koji je 1946. godine uklonjen sa katedre od strane ateističkog režima.

Rođen na Blagovesti 1894. godine u Vranju, Ava Justin se preselio u rajska naselja na Blagovesti 1979. godine, zbog čega je na rođenju dobio ime Blagoje - celog života je blagovestio Evanđelje Hristovo životom, delom i rečju.
Njegovi asketski podvizi, molitve, ljubav evanđelska, samo su u potpunosti Bogu znani, a rodu pravoslavnom ostavio je obimno, čudesno i bogonadahnuto delo teološkog, filosofskog i bogoslužbenog karaktera u obimu od 33 toma, kao i 12 tomova „Žitija Svetih“, prvi put priređenih na srpskom jeziku.

Grob Svetog Oca Justina nalazi se na južnoj strani oltara. Po njegovoj želji grob nema drugog spomenika osima ovećeg kamenog krsta i cveća na humci.



Grob ave Justina

Manastir Gradac






Prema kazivanju arhiepiskopa Danila II u Žitiju svete kraljice Jelene, Gradac je osnovan kao veliki i bogat manastir, o kome se kraljica posebno starala. Izabrala je monahe da u njemu prebivaju, utvrdila crkveni ustav i poklonila manastiru sela i imanja. Gradac je osnovan kao muški manastir i takav je i ostao dok nije zapusteo. O tome svedoče nadgrobne ploče sa natpisima i imenima kaluđera iz perioda između XIII i XIV veka.

Nije poznato koliko je sveta kraljica Jelena boravila u manastiru, osim onoga kada je nadgledala zidanje crkve. Verovatno je dolazila i kasnije i najverovatnije je tu imala svoje odaje i kapelu.
Posle smrti svete monahinje Jelisavete, Gradac je i dalje uživao ugled koji mu je donosio grob “velike kraljice“. U poveljama kralja Milutina Banjskoj i Hilandaru, iguman gradački Isaija pominje se na petom mestu. što govori o značaju ovog manastira u tom periodu.
Nema podataka o životu u manastiru posle prodora Turaka u ove krajeve, i Kosovske bitke. Verovatno je opljačkan. Ali izgleda da je monaški život trajao i u vreme Brankovića. Posle 1455. godine manastir je najverovatnije porušen, posle bitke kod Novog Brda, ali se ipak bar neki kaluđer vratio u njega. Udrugoj polovini XVI. veka je bio pust, a velika obnova dogodila se krajem XVI. stoleća. Iguman Stefan i starac Pajsije ponovo pokrivaju krov olovom i obnavljaju bratstvo. Oko 1600. godine manastir je ponovo poharan, ali ga mitropolit raški Visarion obnavlja. Tada je dozidana i spoljašnja priprata.

Kroz ceo XVII. i XVIII. vek nema podataka o životu u ovom manastiru. Krajem XVII. veka Turci su skinuli olovni pokrivač a dalje se crkva urušavala tako otkrivena.
Tek 1910. godine nad gradačkom crkvom je postavljen zaštitni krov sa crepom, na drvenim stubovima.
Potpuna rekonstrukcija glavne crkve obavljena je od 1963. do 1975. godine.

Gradac je ponovo oživeo kao ženski manastir. Godine 1982. kada je iguman manastira bio shiarhimandrit otac Julijan, počela je izgradnja konaka.

U međuvremenu sabrale su se sestre u manastiru sa igumanijom - mati Efimijom i duhovnikom jeromonahom - ocem Vitalijem.
























Iz života manastira Gradac











Viteške igre pred manastirom Gradac

Knin



Benkovac



Kistanje

Ova crkva u Kistanju me po obliku kupole i krova na njoj, podsjeća na jermenske crkve.

npr.

Sličan kosi krov kupole imaju manastiri Moštanica i Rača.

Manastir Ravanica








Manastir Ravanica leži u podnožju Kučajskih planina. Opasan zidom sa sedam kula ovaj manastir je vekovima mesto hodočašća ali i simbol kulta svetog kneza Lazara. U njemu i oko njega su nastale pesme o boju na Kosovu, o Milošu Obiliću, Kosančić Ivanu, a najlepše o knezu Lazaru i kneginji Milici. Koliko knez Lazar znači Srbima govore i brojne pohvale ispevane njemu u čast, a najpoznatija Jefimijina „Pohvala knezu Lazaru“ izvezena je na crvenoj svili zlatnim koncem, a namenjena je za pokrov kivota svetog kneza Lazara.

Sam Manastir Ravanica je kroz burnu istoriju više puta rušen i pustošen 1398. god., 1427., zatim vrlo brzo i 1436. godine, pa 1459., ali i kasnije 1788. za vreme Kočine krajine. Ipak uspešno je obnavljan trudom monaha. Manastir je rodonačelnik tzv. Moravske škole. Životopis manastira je slabo očuvan ali prelepe freske govore o knezu i kneginji i o njihovim sinovima, o ratu sa Turcima, a najviše o Hristovim čudima. Najvažnija restauracija crkve urađena je u 18. veku.

Na Vidovdan , u utorak , 15 juna ( po starom kalendaru ) , 1389 godine, pred veliki boj na Kosovu , slavni knez Lazar obrati se svojim vojnicima govoreći :....„Bolji nam je podvig smrti, negoli stidan i ropski život ... da uskoro podvig stvaralački primimo, da bismo poživeli večno na nebesima; imenujmo sebe vojnicima Hristovim, stradalnicima za veru, kako bismo se upisali u knjigu života“. I, tog dana izginuše srpski vojnici i među njima veliki knez Lazar. A prema legendi njegovo telo Gospod ne predade raspadljivosti, nego ga nagradi mnogim čudotvorstvima. Bajazit telo predade nekim monasima, te ga oni sahraniše u crkvi Svetog Vaznesenja u Prištini.

Danas, 620 godina posle kosovskog boja, mošti svetog kneza Lazara počivaju u njegovoj zadužbini, koju je podigao 1381. godine, manastiru Ravanica. Mošti su usled velikih pustošenja nekoliko puta prenošene da bi se sačuvale. Monasi su telo kneza Lazara nosili u Sentandreju, pred najtežom najezdom Turaka, zatim u manastir Vrdnik, a za vreme drugog svetskog rata preneće ga u Sabornu crkvu u Beogradu, da bi nakon nekoliko decenija, 1989. godine, konačno bilo pohranjeno u Ravanici.

Manastir Ravanica je ženski manastir i o njemu brinu monahinje.



Kivot kneza Lazara

Neko je stavio već najstariju sačuvanu crkvu na području Srbije, ali evo nešto boljih fotografija:

PETROVA CRKVA U RASU, IX-X vek
Crkva svetih Apostola Petra i Pavla ili Petrova crkva u Novom Pazaru












Crkva svetih Apostola Petra i Pavla ili Petrova crkva iz IX ili X veka u Novom Pazara predstavlja najstariji spomenik crkvene arhitekture na prostoru Srbije i prvobitno je sedište raške episkopije.

Na njenom mestu se nalazio ranohrišćanski objekat koji je podignut u VII veku na prostoru ilirskog kneževskog tuluma iz V veka p.n.e. čiji ostaci su otkriveni 1957.godine.Posle detaljnih arheoloških istraživanja,crkva je konzervirana 1960.godine.Po načinu gradnje slična je crkvama sa prostora Gruzije i Jermenije koje su datovane od VII do IX veka,ali je usled prepravki i dograđivanja postala jedinstvena,što je bio jedan od razloga da se nađe na UNESKOvoj listi svetske baštine u sklopu spomenika srednjeg veka objedinjenih pod zaštićenom celinom Stari Ras.

Zanimljivo je predanje o kome sam našao po jedan-dva retka tragajući za podacima o manastiru Sv. Mihajla na Miholjskoj Prevlaci ('Ostrvo cveća' kod Tivta). Kaže se da je prvobitno svetilište crkve na Miholjskoj prevlaci podignuto u ranim srednjem veku na mestu na kome je Sveti Pavle propovedo hrišćanstvo. Po tom predanju Sv. Pavle je ovde stigao iz Rasa a i tamo je na mestu gde je propovedao podignuto svetilište na čijem mestu je kasnije sagradjena crkva Sv. Petra i Pavla.

Prilikom arheoloških istraživanja sprovedenih 1957.godine na tom prostoru je otkriven veći broj grčkih vaza, srebrnog posuđa, zlatnog nakita, bronzanih predmeta, staklenih i ćilibarskih predmeta i ukrasa koji su od izuzetne naučne vrednosti.

U VII veku je nad nekadašnjim kneževskim grobom podignut ranohrišćanski objekat koji je u IX ili X veku,moguće za vreme Časlava, pretvoren u crkvu koja je kasnijim doradama dobila današnji izgled.

Po pisanim izvorima, Stefan Nemanja je kršten u ovoj crkvi:

''U to vreme Stefan Nemanja je verovatno već bio u Raškoj, kao i njegova cela porodica. Po povratku u Rašku, ne znamo da li odmah ili malo kasnije, Nemanja se krstio u hramu sv. Petra i Pavla. Ovaj hram se nalazi na ušću reke Deževe u Rašku, na ulazu u današnji Novi Pazar. Podignut je između VI i VIII veka, a obnovljen je tokom IX veka. Kao takav on je najstariji sačuvani spomenik u Srbiji iz vremena od pre Nemanjića."

Krstionica u kojoj su kršteni Nemanja i Rastko (Sveti Sava):



Krstionica se nalazi (gledano prema oltarskom prostoru) na desnoj strani naosa, u podu, široka i duboka je oko 1,5 m. Krštenje se obavljalo potapanjem u vodu ili tako da je onaj ko se krsti stajao u vodi do grudi.

Svi državni sabori u toku Nemanjine vladavine, održavani su u ovoj crkvi, a pre nego što je sagradjen manastir Žiča, ona je verovatno bila i krunidbeno mesto srpskih vladara u Rasu.


Unutrašnjost kružne galerije oko kupole, iznad naosa:

Kružni hodnik je uzak i nije viši od 1,7 m. Prema unutražnjosti hrama su mali prozori kroz koje se može posmatrati i slušati šta se dešava u hramu, a da se ljudi koji su u galeriji ne vide.

Ta galerija je imala ulogu u vreme primanja pagana u hrišćanstvo. Naime, nekršteni nisu mogli ulaziti u crkvu i prisustvovati obredima, ali su mogli slušati i posmatrati obrede iz galerije. To je bila svojevrsna pripema za krštenje, verovatno rezervisana za viši stalež jer prozorčića a ni prostora u galeriji nema mnogo.

Priča o hramu Svetog Save:

Manastir Đurđevi Stupovi













Đurđevi Stupovi su manastir SPC, posvećen svetom Đorđu koji se nalazi na brdu iznad Novog Pazara, u Starom Rasu. Đurđevi Stupovi su jedan od najstarijih srpskih manastira. Manastir je podigao Veliki župan Stefan Nemanja u prvim godinama posle stupanja na presto Velikog župana (izgradnja je završena 1171. godine), a crkva je oslikana oko 1175. godine. Manastir je uvršten u svetsku kulturnu baštinu i pod zaštiom je UNESKO-a. Manastir postoji već 840 godina, a od toga je 300 godina u ruševinama i 40 godina se obnavlja. Danas je manastir velikim delom obnovljen. U manastiru živi 7 monaha i iskušenika.

O posebnom značaju manastira, pored starih biografskih tekstova, govori i izuzetan položaj manastira podignutog na samom vrhu istaknutog uzvišenja, kao i osobena arhitektura crkve svetog Đorđa sa dve kule-stolpa/stupa koji su dali kasniji naziv i crkvi i manastiru - Đurđevi Stupovi.

Manastir Gornjak











Manastir Gornjak se nalazi u dolini reke Mlave, između Petrovca na Mlavi i Žagubice, 65 km jugoistočno od Požarevca, odnosno na 18 km od Petrovca ka Žagubici. Izgrađen je u periodu od 1376-1380. godine kao zadužbina kneza Lazara. Sudeći po mnogobrojnim pomenima u istorijskim izvorima, u manastiru se živelo bez prekida. Od srednjovekovnih građevina sačuvale su se glavna manastirska crkva, posvećena Vavedenju i kapela u pećini, posvećena Svetom Nikoli.

Zadužbine Nemanjića


Podizanje zadužbina bio je veoma raširen običaj među srpskim vladarima u srednjem veku. U Nemanjićkoj državi, počev od velikog župana Stefana Nemanje pa sve do poslednjeg, cara Uroša, a zatim u kraljevini Mrnjavčevića i u kneževini Lazara Hrebeljanovića, najzad, u despotovini Stefana Lazarevića i Đurđa Brankovića, svaki se vladar starao da podigne bar jednu veliku crkvu ili manastir, a bilo ih je koji su mogli da podignu i po desetak hramova. U XII i XIII veku samo su vladari i njihovi najbliži rođaci bili u mogućnosti da izgrade sebi zadužbine. Manastiri se izdržavaju od imanja koja su im darovali ktitori. Misao darodavca, često zapisana u darovnim poveljama i navođena u natpisima, bila je iskupljenje grehova: svetitelj kome je hram posvećen postajao je ktitorov zastupnik pred Hristom na strašnom sudu.

Manastiri i crkve imali su i praktičnu namenu, i to ne samo onu uvek prisutnu da šire i učvršćuju veru u narodu. Po geografskom rasporedu, a bili su podizani na najvažnijim srednjevekovnim saobraćajnicama, može se zaključiti da su imali i političku ulogu. Neke crkve, su pored ovoga pomenutog, imale još jednu namenu – predstavljale su hramove u episkopskim sedištima, crkvenim upravnim centrima. Po toj ulozi proslavile su se Žiča i Peć, kao središta srpske arhiepiskopije, potom i patrijaršije. Najzad, mnogi su manastiri podizani da bi postali nadgrobne crkve svojih ktitora.


ĐURĐEVI STUPOVI



Zadužbina velikog župana Stefana Nemanje, podignuta 1170/71. godine. Nemanja je ovaj manastir posvetio svetom Georgiju, u znak zahvalnosti za izbavljenje iz tamnice. Nalazi se na vrhu jednog brda u Rasu, kod Novog Pazara. Kralj Dragutin ga je kasnije obnovio i sagradio kulu sa kapelom.



STUDENICA



Studenica je najznačajnija zadužbina Stefana Nemanje. Nalazi se kod Ušća na Ibru i nedostižan je graditeljski uzor srednjevekovne Srbije. Manastir je izgrađen između 1183. i 1195. , a živopisan zaslugom Svetog Save 1208/09. godine. Kralj Radoslav je oko 1235. godine dogradio pripratu. Studenica je posvećena Uspenju Presvete Bogorodice.



HILANDAR



Na temeljima napuštene grčke crkve, na najlepšem delu Svete Gore, nalazi se manastir Hilandar. Podigli su ga 1198/99. godine Simeon Nemanja i Sveti Sava uz pomoć kralja Stefana Prvovenčanog. Hilandar je duhovni i kulturni svetionik srpskog naroda kroz vekove. Na slici je Pirg (Kula) Svetog Save iz 1200. godine.



ŽIČA



Zadužbina kralja Stefana Prvovenčanog i Svetog Save. Građena je između 1208. i 1215., a živopisana oko 1220. godine. Nalazi se na putu Kraljevo – Mataruška Banja. Manastir Žiča je bio prvo sedište srpske arhiepiskopije. Saborna crkva je posvećena Vaznesenju Gospodnjem.



MILEŠEVA




Zadužbina kralja Vladislava, nalazi se u blizini Prijepolja. Manastir je podignut pre 1228. godine i posećen Vaznesenju Gospodnjem. Živopisan je po želji Svetog Save. Mileševska freska „Beli Anđeo“ pokazuje svu lepotu srpskog srednjevekovnog slikarstva. U Mileševi je od 1237. do 1594. godine počivalo telo Svetog Save.



PEĆKA PATRIJARŠIJA



Kompleks crkava, građen preko stotinu godina. Crkvu Svetih Apostola podigao je 1230. godine, po želji Svetog Save, arhiepiskop Arsenije. Crkvu Svetog Dimitrija pre 1324. godine gradi arhiepiskop Nikodim, a crkvu Bogorodice Odigitrije, mali hram Svetog Nikole i pripratu koja povezuje ove tri crkve, oko 1330. godine arhiepiskop Danilo II.



SOPOĆANI



Zadužbina kralja Uroša I, podignuta oko 1255. godine i posvećena Svetoj Trojici. U vreme cara Dušana oko 1340. dozidana je priprata sa zvonikom. Crkva je živopisana između 1263. i 1268. godine. Manastir se nalazi na izvoru Raške, kod Novog Pazara. Sopoćani su na listi svetske kulturne baštine.



GRADAC



Zadužbina kraljice Jelene Anžujske, žene kralja Uroša I, nalazi se zapadno od Brvenika na Ibru. Manastir je podignut oko 1270. godine, a živopisan oko 1275. godine. Kraljica je ovde osnovala prvu žensku školu. Gradac je posvećen Blagovestima.



MORAČA



Zadužbina kneza Stefana Nemanjića, Vukanovog sina. Nalazi se kod Kolašina, iznad reke Morače. Manastir je izgrađen 1252. godine i posvećen Uspenju Presvete Bogorodice. U Morači se nalazi „Sveti Ilija u pustinji“, jedna od najlepših fresaka XIII veka.



ARILJE



Zadužbina kralja Dragutina, podignuta pre 1295. godine i posvećena svetom Ahiliju Lariskom. Manastir je bio sedište moravičkih episkopa. Crkva je živopisana 1296. godine i u njoj se nalazi najveća galerija portreta Nemanjića XIII veka.



PAPRAĆA



Po predanju, Papraća je zadužbina kralja Dragutina i njegovih sinova Urošica i Vladislava II. Današnja crkva je podignuta na temeljima stare, početkom XVI veka. Nalazi se kod Zvornika, na izvoru reke Spreče. Manastir Papraća posvećen je Blagovestima.



CRKVA U HILANDARU



Današnja saborna crkva u Hilandaru, posvećena Vavedenju Presvete Bogorodice, zadužbina je kralja Milutina. Podignuta je 1303. (ili 1293. godine), na temeljima crkve koju su sagradili Simeon Nemanja i Sveti Sava. Spoljnu pripratu oko 1380. godine dogradio je knez Lazar.



CRKVA BOGORODICE LJEVIŠKE



Prizrensku katedralu posvećenu Bogorodici, kralj Milutin je sazidao 1306-1307. godine na ostacima crkve iz XIII veka. Arhitektonski veoma uspela građevina čije jezgro čini petokupolna crkva upisanog krsta. Crkva je upisana u listu svetske kulturne baštine.



KRALJEVA CRKVA U STUDENICI



U neposrednoj blizini saborne crkve u Studenici, zadužbini Stefana Nemanje, nalazi se crkva posvećena svetom Joakimu i Ani. Podigao je 1313/14. godine kralj Milutin, pa je poznata i kao „Kraljeva crkva“. Po svom graditeljskom skladu i živopisu ubraja se u red najlepših hramova srednjeg veka.



GRAČANICA



Zadužbina kralja Milutina, podignuta 1315. godine, nalazi se u blizini Prištine. Gračanica je jedna od najočuvanijih i najlepših crkava srpske srednjevekovne arhitekture. Freske izuzetne umetničke vrednosti oslikane su 1321/22. godine. Spoljna priprata crkve dozidana je 1383. godine. Gračanica je posvećena Blagovestima.



BANJSKA



Zadužbina i mauzolej kralja Milutina, izgrađen je 1312-1316. godine i posvećen Svetom Stefanu. Posle rušenja u tursko vreme, crkva je pretvorena u džamiju. Prvobitno je imala bogatu skulpturalnu dekoraciju. Freske nisu sačuvane.



DEČANI



Zadužbina kralja Stefana Dečanskog i njegovog sina cara Dušana, nalazi se ispod Prokletija u Metohiji. Manastir je građen od 1327. do 1335. , a živopisan od 1335. do 1350. godine. Visoki Dečani su jedna od najvećih i najraskošnijih srpskih crkava srednjeg veka. Crkva je posvećena Vaznesenju Gospodnjem.



GORIOČ



Manastir Gorioč, metoh manastira Dečani, sa crkvom Svetog Nikole, konakom i zvonikom, nalazi se na Beloj Steni iznad gradića Istok. Po narodnom predanju, podigao ga je kralj Stefan Dečanski i posvetio Svetom Nikoli u znak zahvalnosti što mu je svetitelj „ogorele“ oči na tom mestu zalečio.



SVETI ARHANGELI



U klisuri reke Bistrice, 3 km jugoistočno od Prizrena, nalazi se manastir sa crkvom posvećenom svetim arhanđelima - ktotorija i mauzolej najmoćnijeg srpskog srednjevekovnog vladara, kralja, a od 1346. godine cara Dušana.



MATEJČA



Visoko na Skopskoj Crnoj Gori, u blizini Kumanova, nalazi se manastir Matejča. Manastir je počeo da gradi car Dušan, a završili su ga njegova žena, carica Jelena i sin, car Uroš nakon 1355. godine. Crkva je posvećena Uspenju Presvete Bogorodice.



KRKA



U dalmatinskom zaleđu, između Knina i Šibenika, nalazi se manastir Krka, zadužbina Jelene Šubić, ćerke kralja Stefana Dečanskog i sestre cara Dušana. Krka je duhovni i kulturni centar pravoslavlja u Dalmaciji, koji se prvi put pominje 1350. godine. Crkva je posvećena svetom Arhangelu Mihailu.



RAVANICA



Zadužbina kneza Lazara, nalazi se u blizini Ćuprije. Građena je između 1375. i 1377., a živopis je završen oko 1387. godine. Podizanjem Ravanice počinje novi, moravski stil u arhitekturi i slikarstvu srednjevekovne Srbije. Crkva je posvećena Vaznesenju Gospodnjem.



LJUBOSTINJA



Zadužbina knjeginje Milice, nalazi se kod mesta Trstenika. Crkvu je pred Kosovsku bitku, oko 1387/88. godine, u najlepšem duhu moravske škole, sazidao Rade Neimar. Između 1402. i 1405. godine monah Makarije je crkvu živopisao. Ljubostinja je posvećena Uspenju Presvete Bogorodice.



VELIKI METEORI



Zadužbina svetog Atanasija i Joasafa Meteorita, poslednjeg Nemanjića, sina Simeona despota, a kasnije cara srpske države u Epiru i Tesaliji. Nalazi se na vrhu jedne od čudesnih stena u Tesaliji. Manastirska crkva, podignuta 1388. godine na temeljima stare, posvećena je Preobraženju Gospodnjem.

METEORI

Manastirsko naselje Meteora smešteno je na ogromnim i strmoglavim stenama koje se naglo uzdižu na severozapadnom delu Tesalijske ravnice (Grčka), gde se susreću sa podnožjem masivnog planinskog lanca Pindos.

Prema predanju, prvi pustinjaci naselili su Meteore mnogo pre desetog veka naše ere. Oni su živeli u pećinama i pukotinama stena i veoma vešto pravili male molitvenike gde su se posvećivali molitvi i postojanom izučavanju ranih pravoslavnih tekstova. Osnivanje prvog manastira Dupjani, negde u 11. veku, a potom i crkve Protat po ugledu na crkvu pod istim imenom na Svetoj Gori (Atos) označilo je početak organizovane monaške zajednice na Meteorima.



Veličanstvenost pejzaža i sigurnost od napadača, pljačkaša i zločinaca koju su monasi uživali živeći na jedva pristupačnim vrhovima ovih strmoglavih stena, vodilo je godinama ka stvaranju velike, prisne zajednice sastavljene od više manastira potpomognutih mnogobrojnim poklonima i privilegovanim odobrenjima od strane pobožnih vladara i aristokrata. Danas samo šest manastira još uvek živi: Preobraženje, Varlam, Sveti Nikola Anapavsis, Rusanu, Sveta Trojica i Sveti Stefan.






VELIKI METEORI - PREOBRAŽENJE - zadužbina Nemanjića

Monah Atanasije je došao sa Svete Gore na Meteore 1334. godine. Imao je tada samo jednu želju - da osnuje manastir organizovan na isti način kao što su manastiri na Atosu. Okupio je oko sebe više monaha iz susedstva i popeo se na Platis Litos - ogromnu stenu koja se uzdiže 613 metara iznad nivoa mora - gde su započeli podizanje prve od zgrada koja je kasnije postala čuveni manastir Veliki Meteoron. Atanasije je postavio prva pravila monaškog života na Meteorima.

Za vreme vladavine vizantijskog cara Andronika Mlađeg (1328-1344) kralj Srbije Stefan Dušan, okupirao je Tesaliju i obližnje provincije, a svog polubrata Simeona imenovao despotom Atolije. Posle smrti Stefana Dušana, Simeon se proglasio kraljem i carem i ujedinio Tesaliju i Epir. Simeon je bio veoma pobožan čovek i uveliko je pomagao manastire Meteora. Umro je 1371. ostavljajući svog sina Jovana Uroša Paleologa, tada učenika na Svetoj Gori, da ga nasledi.

Na povratku u Tesaliju da preuzme presto, Jovan je na Meteorima susreo monaha Atanasija. Mladi vladar je bio duboko dirnut spokojstvom života i ličnim kvalitetima Atanasija. Njegova privrženost Atanasiju je bila plod velikog prijateljstva i dubokog poštovanja za zadatak koji je Atanasije izvršavao sa takvom mudrošću i strpljenjem. Jovan se odrekao prestola i, birajući težak monaški put, postao brat Joasaf.

Nakon godina nepomućene saradnje sa Joasafom, koja je rezultirala daljim razvijanjem manastira i njegovim sve većim uticajem, Atanasije je umro i bio sahranjen u svom manastiru. Joasaf ga je nasledio kao iguman i dovršio zadatak koji su on i Atanasije zajedno započeli.



Vrh stene na kojoj je izgrađen manastir Preobraženje Spasitelja, poznat kao Veliki Meteoron, je širok oko 6 hektara. Stena se nekad zvala Platis Litos (Širok Kamen), ali joj je Atanasije promenio ime u Meteoron (meteor ili, u ovom slučaju, vazdušni prostor) zato što je bila viša od svih ostalih okolo. U prošlim vremenima se uspinjalo visećim lestvama ili mrežom (zvanom vrizoni) u kojoj su posetioci, prtljag i zalihe podizani gore ka manastiru uz pomoć čekrka. Međutim, od 1923. godine kratak tunel sa stepenicama izdubljenim u stenu su malo olakšali penjanje.

Saborna crkva manastira, crkva Preobraženje, koju je prvo izgradio Atanasije, je kasnije ponovo podignuta od samog temelja. Glavna crkva je izgrađena u atonskom stilu, u obliku krsta sa kupolom i bočnim kapelama, ispunjena predivnim freskama (1552.) koje je naslikao nepoznati umetnik. Bez oltara je dugačka 32 metra. Dvanaestostrana kupola je oslonjena na četiri stuba i uzdiže se na visinu od 24 metra. Na severnoj strani narteksa je grob dvojice osnivača manastira, Atanasija i Joasafa, pored koga je freska sa njihovim portretima i manastirom između.

Izuzetno vredan umetnički rad je i pozlaćeni drveni ikonostas, podignut 1791. godine, ukrašen figurama životinja i biljnim motivima.

Osim glavne crkve u okviru manastirskog kompeksa se nalazi mala kapela Jovana Krstitelja, kao i kapela Svetog Konstantina i Jelene. Kuhinja je jedna od najstarijih zgrada, u čijem centru se nalazi veliko ognjište gde su se pripremali skromni obroci za monahe. Odmah do kuhinje se nalazi trpezarija, a iza nje je manastirska bolnica, izgrađena 1572. godine.

Iznad podruma se nalaze stare kelije sa niskim vratima i prozorčićima na njima. Čekrk na tornju još uvek postoji, kao i pekara koja je nekada proizvodila na stotine vekni hleba svakog dana za zajednicu i njene goste.

Prvi pustinjaci su se popeli na stenu pomoću skele napravljene od greda učvršćenih klinovima u pukotine. Tragovi ovakvih skela se i danas mogu videti.

Crkva Lazarica









Crkvu Lazaricu nazivaju biserom moravske arhitekture. Sazidana je 1375. ili 1376. godine u slavu prvorođenog sina kneza Lazara i ujedno naslednika prestola, despota Stefana. Posvećena je arhiđakonu Stefanu, zaštitniku dinastije Nemanjića.

Manastir Banjska









Manastirska crkva: Crkva Svetog Stefana


U blizini Kosovske Mitrovice kod Zvečana na reci Banjskoj, nalazi se manastir Banjska, zadužbina i nadgrobna crkva Kralja Milutina. Podignuta je 1312-1316. godine na temelju starije crkve u kojoj je za vreme kralja Uroša I, Milutinovog oca, bilo sedište banjske eparhije.
Kao uzor za izgradnju bila je Bogorodičina crkva u Studenici. Gradnja je poverena hilandarskom monahu, episkopu banjskom, kasnije arhiepiskopu Danilu II, velikom donatoru i piscu svoga doba. Ovo tada monumentalno zdanje sa crkvom, trpezarijom, bibliotekom, konacima, kulama, zidovima i bedemima, počelo je da propada veoma rano. Početkom XV veka požar je progutao dosta toga da bi kasnije bila skoro srušena. U XIX veku crkva je bila pretvorena u džamiju sve do I svetskog rata. 15. avgusta 2004. godine, posle 520 godina, ponovo je primila monahe i bila osvećena od strane patrijarha Pavla. Građena je u raškom stilu, ima oblik jednobrodne bazilike sa kupolom čija osnova je 36 metara. Crkva je od tesanog kamena u tri boje koji su slagani kao šahovsko polje. Dekoracije su bile od belog mermera. Poznata statua banjska Bogorodica sa Hristom nalazi se u manastiru Sokolica. Unutrašnjost crkve je bila bogato živopisana sa raskošnim freskama koje su bile oblagane sa zlatnim listićima od kojih je danas sačuvan samo mali deo u fragmentima. U crkvi se nalazi grob kraljice Teodore, žene Stefana Dečanskog i majke cara Dušana. Pronađena su i dva njena prstena.

Manastir je muški i od avgusta 2004. ponovo je aktivan.





Prsten kraljice Teodore

Arheološkim iskopavanjima 1915., u grobu kraljice Teodore pronađena su dva prstena. Prvi - srebrni ukrašen je antičkim kamenjem, a drugi, zlatni sa dvoglavim orlom i natpisom: "Ko ga nosi pomozi mu Bože."

Manastir Davidovica





Manastir Davidovica nalazi se nedaleko od Brodareva, pored reke Lim, u jugozapadnoj Srbiji. Potiče iz XIII veka (1281. ili 1282. godine) i zadužbina je župana Dmitra Nemanjića, najmlađeg sina Vukana Nemanjića koji je uzeo monaško ime David po čemu je manastir i dobio naziv Davidovica. Manastirska crkva je posvećena prazniku Bogojavljenje, a sam manastir je krajem XVII veku razoren i napušten i nalazio se u ruševinama sve do 1998. godine kada je obnovljena manastirska crkva.

Pretpostavlja se da je monah David (Dmitar) sahranjen u manastiru, ali za to, za sada, nema potvrde u arheološkim istraživanjima. Međutim u porti manastirske crkve se nalazi nadgrobna ploča Dmitrovog unuka župana Vratka (sin Vratislavov), koji je bio otac kneginje Milice.

Manastir Ljubostinja









Manastir Ljubostinja se nalazi u blizini Trstenika i 9 km severo-istočno od Vrnjačke Banje. Smešten je u dolini male planinske reke (Ljubostinjska reka).

Posvećen je Uspenju presvete Bogorodice. Manastir je građen od 1388. do 1405. godine. U Ljubostinji su sahranjene kneginja Milica, žena kneza Lazara i monahinja Jefimija, koje su se posle Kosovske bitke ovde zamonašile sa brojnim udovicama srpskih vlastelina izginulih u bojevima na Marici i Kosovu polju. Danas je Ljubostinja ženski manastir koji čuva i održava oko pedeset monahinja. Za vreme Kočine bune iz manastira Ljubostinje je narod pozvan na ustanak. Posle propasti bune Turci su zapalili manastir da bi se osvetili Srbima. Tada je većina fresaka uništena. Takođe kada je manastir zapaljen otkrivena je tajna riznica koja je bila sakrivena u manastirskom zidu iza ikone u kojoj je kneginja Milica sakrila svoje blago. Među opljačkanim blagom nalazila se i kruna kneza Lazara koja se danas nalazi u Istanbulu.

Manastir Kalenić








Manastir Kalenić se nalazi u selu Kalenički Prnjavor kod Jagodine. Izgrađen je u periodu od 1407. do 1423. godine kao zadužbina protovestijara Bogdana sa suprugom Milicom i bratom Bogdanom. Po arhitekturi pripada moravskoj školi i zidan je od naizmenično poređanih kamenih blokova i crvene opeke spojene debelim slojem maltera. Zidovi fasade ukrašeni su stilski kao šahovska polja. Slikarstvo manastira Kalenić ubraja se među najviša umetnička ostvarenja srednjevekovnog srpskog slikarstva.

Zbog učešća kaleničkih monaha u borbi protiv Turaka u vreme Kočine Krajine manastir je spaljen. Godine 1815. prenesene su mošti Stefana Prvovenčanog iz manastira Fenek u Kalenić gde su ostale sve do 1839. godine kada su vraćene u Studenicu. Kralj Jugoslavije Aleksandar Karađorđević obnovio je manastir 1929. godine. U kompleksu manastira postoji muzejska postavka šumadijske eparhije.

Crkva svetog Ahilija






Crkva Svetog Ahilija je zadužbina kralja Dragutina Nemanjića. Najpre je bila katedrala moravičke episkopije, a zatim i mitropolita. Ovde su u XI veku pronašli utočište izbegli stanovnici iz Tesalije, a mošti svog sveca Svetog Ahilija, koje su poneli sa sobom, položili u postojeći hrišćanski hram, tako da je i crkva posvećena episkopu Ahiliju iz Larise (Grčka).

Kada i kako su na uzvišicu u Arilju (Srbija) stigli prvi grčki monasi iz Vizantije teško je reći. Ukoliko posveta crkve Svetom Ahiliju datira iz njihovog vremena moglo je to biti krajem X i početkom XI veka kada je i u Makedoniji podignut jedini očuvani hram koji slavi istog zaštitnika. Da je prvobitni vizantijski hram postojao i u vreme kada je Sveti Sava, po povratku iz Nikeje osnovao Srpsku autokefalnu crkvu i uspostavio dvanaest episkopskih sedišta u graničnim oblastima ondašnje srpske države, nesumnjivo je. Smeštanje episkopija na nemirnu granicu izloženu neprekidnim udarima mahom divljih, paganskih osvajača imalo je jasnu duhovnu, ali i svetovnu poruku, crkva kao branik vere i vera kao branik države i naroda.

Godine 1219. Sava Nemanjić je ariljski manastir proglasio za sedište moravičke episkopije, koja se prostirala na teritoriji ariljskog, užičkog, valjevskog i čačanskog kraja. Prva katedrala moravičkih episkopa je uništena u 13 veku posle čega je kralj Stefan Dragutin preduzeo građenje nove katedrale na istom mestu. (Dragutin – Stefan Dragutin Nemanjić, sin Stefana Uroša I i Jelene Anžujske. Kralj Srbije (1276-1282.); kralj Srema, 'Sremski kralj' (1282-1316.))

a sta je sa crkvicom kod nane fate orlović "junakinje cijele BiH"

Manastir Senjak





Crkva je podignuta 1936. godine a nalazi se u Beogradu. Posvećena je Vavedenju Presvete Bogorodice a mala kapela u sklopu manastira posvećena je Svetom Nikoli. Živopis u crkvi završen je 1985. U crkvi se nalaze tri čudotvorne ikone i to: ikona Majke Božije, ikona Svetog Nikole i ikona Svetog Nektarija. Manastir je ženski i aktivan je. O njemu brinu monahinje.



3D
http://virreal.net/index.php/Manastir-Senjak.html

Aga, skrati post na jednu sliku po postu, ovako ima teškoća sa učitavanjem.

Manastir Mesić





Manastir Mesić je ženski manastir Srpske pravoslavne crkve u banatskoj eparhiji. Jedan je od najznačajnijih manastira u jugoistočnom Banatu, nastao najverovatnije u XV veku, mada ga po lokalnoj legendi osniva 1225. godine Arsenije Bogdanović Hilandarac koga je lično Sv. Sava postavio za igumana manastira. Druga verzija ima najviše verovatnoće, naime po njoj je manastir Mesić osnovao Jovan Branković, poslednji iz loze Brankovića, krajem XV veka. Prvi pisani dokumenat koji pominje manastir Mesić je katastig Pećke patrijaršije iz 1660. i 1666. godine. To je vreme osnivanja prvih srpskih manastira na teritoriji južne Ugarske tokom XV i XVI veka, u vreme velikih migracija srpskog naroda u ove krajeve. Takođe, iz ovog dokumenta se saznaje da je Mesić bio rezidencija vršačkih episkopa u vreme odmah nakon velike seobe, kada je privilegijama austrijskog cara Leopolda I potvrđeno postavljanje Spiridona Štibice za vršačkog vladiku. Manastir je rušen u nekoliko navrata 1716. i 1788. od strane Turaka ali i ubrzo obnavljan, drugi put trudom vršačkog episkopa Josifa Jovanovića Šakabente, kao i u zemljotresu 1892. godine kada je najviše oštećenja u manastirskom kompleksu imala sama crkva.


P.S. Mesić

E svašta sam se nagledao u ovoj dretvi, i manje/više OK crkava koje se daju pogeldati i kamenih nakupina koje nose naziv "manastiri" a sve sa ciljem da se valjda pokaže kako je pravoslavna crkva starija nego što se to može zamisliti.